Σακχαρώδης διαβήτης: μια αόρατη θανατηφόρος απειλή

του Δρ. Φιλίππου-Ριχάρδου Δομάγερ,

Γενικού/Οικογενειακού Ιατρού με μετεκπαίδευση στον Σακχαρώδη Διαβήτη, Διδάκτορα Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλους ΣΕΠ Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), Προέδρου του Ελληνικού Δικτύου Διαβήτη στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΕΔΔΙΠΦΥ) και Ταμία/μέλους ΔΣ του Primary Care Diabetes Europe (PCDE).

Ο σακχαρώδης διαβήτης σκοτώνει. Σύμφωνα με την Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη (IDF), μόνο το 2021 o διαβήτης προκάλεσε 6,7 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως, δηλαδή ένα θάνατο κάθε 5 δευτερόλεπτα. Επιπλέον, πάνω από μισό δισεκατομμύριο ενήλικοι παγκοσμίως ζουν με τον διαβήτη, οι μισοί εκ των οποίων δεν το γνωρίζουν, ενώ ακόμα μισό δισεκατομμύριο ενήλικοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη στο μέλλον. Μάλιστα, σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις της IDF, το 2030 ο πληθυσμός των ατόμων με διαβήτη παγκοσμίως αναμένεται να έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 100 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα εκτιμάται πως σχεδόν 1 στους 10 ενηλίκους πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη, με τη συχνότητα της νόσου να εμφανίζει αυξητική τάση. Κατά συνέπεια, η έγκαιρη και έγκυρη πληροφόρηση του κοινού για τη νόσο και τις συνέπειές της αναδεικνύεται ως επιτακτική ανάγκη.

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια μεταβολική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα, η οποία, με την πάροδο του χρόνου, οδηγεί σε σοβαρές βλάβες (επιπλοκές) στην καρδιά, στα αγγεία, στα μάτια, στους νεφρούς, στα νεύρα και στα δόντια. Υπάρχουν τρεις κυρίως τύποι διαβήτη, ο διαβήτης τύπου 1, ο διαβήτης τύπου 2 και ο διαβήτης κύησης. Στον διαβήτη τύπου 1, ο οποίος εμφανίζεται συνήθως κατά την παιδική ηλικία, επέρχεται πλήρης καταστροφή των κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Ωστόσο, ο πιο συνηθισμένος είναι ο διαβήτης τύπου 2, ο οποίος εμφανίζεται κατά κανόνα σε ενηλίκους, όταν το σώμα δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή γίνεται ανθεκτικό στην ινσουλίνη. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που δρα ως κλειδί για την είσοδο του σακχάρου στα κύτταρα του σώματος, ώστε αυτό να χρησιμοποιηθεί ως ενέργεια. Κατά συνέπεια, όταν δεν υπάρχει αρκετή ινσουλίνη ή τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται επαρκώς σε αυτή, το σάκχαρο παραμένει σε υψηλές ποσότητες (συγκεντρώσεις) στην κυκλοφορία του αίματος (υπεργλυκαιμία). Η μακροχρόνια υπεργλυκαιμία είναι υπεύθυνη για τις σοβαρές χρόνιες επιπλοκές του διαβήτη.

Μεταξύ των χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη, κυρίαρχη θέση κατέχουν οι επιπλοκές σε δύο ζωτικής σημασίας όργανα, την καρδιά και τους νεφρούς. Οι επιπλοκές στην καρδιά, μαζί με των αγγείων, ευθύνονται για πάνω από το 1/3 των συνολικών θανάτων που σχετίζονται με τη νόσο, ενώ παράλληλα το 1/3 των ασθενών με διαβήτη πάσχει και από χρόνια νεφρική νόσο.

Στην περίπτωση της καρδιάς, ο σακχαρώδης διαβήτης ευθύνεται για τη στεφανιαία νόσο (νόσο των αγγείων που αιματώνουν τον καρδιακό μυ) και την καρδιακή ανεπάρκεια. Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια σοβαρή παθολογική κατάσταση, όπου η αντλία της καρδιάς ανεπαρκεί, δηλαδή η καρδιά παρουσιάζει μειωμένη ικανότητα εξώθησης του αίματος προς τα περιφερειακά όργανα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατακράτηση υγρών στα πόδια (οιδήματα κάτω άκρων) και στους πνεύμονες (πνευμονικό οίδημα), προκαλώντας δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια). Η καρδιακή ανεπάρκεια τείνει να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της νόσου μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα και να σταματήσει ή να καθυστερήσει την εξέλιξή της. Η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης τα τελευταία χρόνια είναι εντυπωσιακή στον τομέα αυτό, καθώς στη θεραπευτική φαρέτρα έχουν προστεθεί καινοτόμα φάρμακα που υπόσχονται σημαντική μείωση του κινδύνου ανάπτυξης και εξέλιξης της καρδιακής ανεπάρκειας και εξίσου σημαντική μείωση του κινδύνου θανάτου από καρδιαγγειακή ή οποιαδήποτε αιτία.

Στην περίπτωση της χρόνιας νεφρικής νόσου, η χρόνια υπεργλυκαιμία καταστρέφει τόσο τα αγγεία των νεφρών όσο και τις μικροσκοπικές λειτουργικές μονάδες των νεφρών, γνωστές ως νεφρώνες, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη διήθηση των ουσιών που βρίσκονται στο αίμα και την παραγωγή των ούρων και μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, όπου η επιβίωση του ατόμου εξαρτάται απόλυτα από αιμοκάθαρση ή χρόνια περιτοναϊκή κάθαρση και εν τέλει στο θάνατο. Δυστυχώς, τα πρώτα στάδια της χρόνιας νεφρικής νόσου είναι εντελώς ασυμπτωματικά και ο μόνος τρόπος έγκαιρης ανίχνευσης της νόσου είναι μέσω της συνταγογράφησης, από τον θεράποντα ιατρό, ειδικών εργαστηριακών εξετάσεων για την εκτίμηση της κάθαρσης κρεατινίνης αίματος και το λόγο αλβουμίνης/κρεατινίνης ούρων. Πέραν των απαραίτητων υγιεινοδιαιτητικών μέτρων, εξέχουσα θέση καταλαμβάνουν σύγχρονες θεραπευτικές αγωγές που δύναται να συνταγογραφήσει ο θεράπων ιατρός, με τη βοήθεια των οποίων μπορεί να υποστραφεί η εξέλιξη της νόσου και να μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος κατάληξης σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου ή θανάτου από αυτήν.

Συμπερασματικά, κλειδί για την αποφυγή όχι μόνο των «άδικων» αυτών θανάτων, αλλά και των αναπηριών καθώς και της υποβάθμισης της ποιότητας ζωής που σχετίζονται με τη σοβαρή αυτή νόσο που ονομάζεται σακχαρώδης διαβήτης, είναι το τετράπτυχο: πρόληψη – έγκαιρη διάγνωση – πρώιμη ανίχνευση χρόνιων επιπλοκών – βέλτιστη θεραπευτική αντιμετώπιση.