Σχεδιάζοντας τον «Οδικό Χάρτη για την Αντιμετώπιση του Καρκίνου του Μαστού»

της Βασιλικής Τσιάντου, Οικονομολόγου Υγείας, Εξωτερικού Επιστημονικού Συνεργάτη του Τομέα Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας

Οι πολιτικές διαχείρισης και οι προτάσεις παρέμβασης για τη νόσο στην Ελλάδα, με βάση τα αποτελέσματα μεγάλης έρευνας της ΕΣΔΥ και του Πανελλήνιου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής», για το «ταξίδι» των γυναικών από τη στιγμή της διάγνωσης μέχρι την αποθεραπεία.

Ο καρκίνος του μαστού είναι, διεθνώς, η πρώτη σε συχνότητα μορφή καρκίνου στον γυναικείο πληθυσμό και ευθύνεται για ένα σημαντικό μέρος του συνολικού φορτίου νοσηρότητας. Αν και ο καρκίνος του μαστού παρουσιάζει σημαντικά υψηλά ποσοστά επιβίωσης, τα οποία διαχρονικά βελτιώνονται, οι διαφορές και οι χρονικές υστερήσεις στη διάγνωση και την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και τη θεραπεία μεταφράζονται σε διαφορές στην πορεία και την εξέλιξη της νόσου. Η πολυπλοκότητα του νοσήματος και η αυξημένη ανάγκη για εξειδικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις καθιστούν τον καρκίνο του μαστού ένα νόσημα με σημαντικές οικονομικές και ψυχοκοινωνικές προεκτάσεις.

Η έρευνα για «Το Ταξίδι των γυναικών με καρκίνο του μαστού^[1]», που πραγματοποιήθηκε από τον Τομέα Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, κατέγραψε τις κλινικές, κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις της νόσου, από τη διάγνωση έως τη θεραπεία και μετά το τέλος αυτής, από την οπτική των ασθενών.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης σε ό,τι αφορά τον προσυμπτωματικό έλεγχο του στήθους, καθώς μόνο 3 από τις 10 γυναίκες που συμμετείχαν στην έρευνα εντόπισαν το πρόβλημα κατά τον προσυμπτωματικό έλεγχο. Επιπροσθέτως, η ανακάλυψη ενός ευρήματος κατά τον προσυμπτωματικό έλεγχο φαίνεται να οδηγεί τις γυναίκες πιο νωρίς (έως και κατά έναν μήνα) στην περαιτέρω διερεύνηση των ενδείξεων και, συνεπώς, την έγκαιρη διαχείριση της νόσου συγκριτικά με τις γυναίκες που εντόπισαν ένα σύμπτωμα (ψηλάφηση όγκου).

Η ανακοίνωση της διάγνωσης σηματοδοτεί την αρχή του «ταξιδιού», κατά τη διάρκεια του οποίου οι γυναίκες επιβαρύνονται με τις σωματικές, ψυχολογικές και οικονομικές επιπτώσεις της νόσου και της θεραπείας. Το «ταξίδι» αυτό χαρακτηρίζεται από ελλιπή καθοδήγηση και πληροφόρηση σε ό,τι αφορά τη λήψη αποφάσεων (επιλογή γιατρού, νοσοκομείου και θεραπείας), ανεπαρκή ψυχολογική υποστήριξη από τις υπηρεσίες του συστήματος υγείας και υψηλή οικονομική επιβάρυνση της ίδιας της ασθενούς και της οικογένειάς της για την κάλυψη των ιατρικών δαπανών.

Σε γενικές γραμμές, 1 στις 4 γυναίκες που συμμετείχαν στην έρευνα θεωρούν ότι υπήρξαν καθυστερήσεις, οι οποίες εντοπίζονται κυρίως στο στάδιο της διάγνωσης και οφείλονται, σύμφωνα με τις ίδιες, στη μη έγκαιρη ή επαρκή ανταπόκριση του γιατρού στο ζήτημα, στις λίστες αναμονής και σε δική τους αμέλεια.

Τα αποτελέσματα της έρευνας αποκάλυψαν σημαντικές πτυχές αναφορικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς στην προσπάθειά τους να αναζητήσουν θεραπεία στο ελληνικό σύστημα υγείας. Στα σημεία αυτά θα πρέπει να εστιαστούν οι πολιτικές και οι δράσεις για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Ο «Οδικός Χάρτης για την Αντιμετώπιση του Καρκίνου του Μαστού» αποτελείται από ένα μείγμα πολιτικών και δράσεων με στόχο τη διόρθωση των προβληματικών κόμβων στο σύστημα υγείας, προκειμένου να επιτευχθεί η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα στη φροντίδα υγείας και η οικονομική αποδοτικότητα. Οι βασικοί σταθμοί στον χάρτη αυτό παρουσιάζονται στη συνέχεια:

1. Πρόληψη και Έγκαιρη Διάγνωση

Σκοπός των μέτρων είναι να εμφυσήσουν την έννοια και τη σημασία της πρόληψης στον γυναικείο πληθυσμό και να άρουν τα εμπόδια της πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας για την πρόληψη, επιτυγχάνοντας, κατά συνέπεια, την έγκαιρη διάγνωση. Οι ειδικότερες δράσεις αφορούν:

1Α. Ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σχετικά με την πρόληψη-Ενίσχυση του ρόλου των δομών δημόσιας υγείας και πρωτοβάθμιας φροντίδας, και ιδιαίτερα του οικογενειακού γιατρού, ώστε να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν τον γυναικείο πληθυσμό της περιοχής ευθύνης τους για τη σημασία της αυτοφροντίδας, μέσω της αυτοψηλάφησης του μαστού, του προσυμπτωματικού ελέγχου, της πρόσβασης σε ειδικούς γιατρούς και της αποφυγής των παραγόντων κινδύνου. Επίσης, θα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος του γυναικολόγου για την τακτική εξέταση του μαστού, ταυτοχρόνως με τον γυναικολογικό έλεγχο, ανεξαρτήτως της ηλικίας της γυναίκας.

1Β. Σχεδιασμός και εφαρμογή Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου, προκειμένου να διασφαλιστεί η έγκαιρη διάγνωση σε πληθυσμιακό επίπεδο, καθώς οι διαφορές στη διάγνωση και στην πρόσβαση έχουν σημαντική επιρροή στις εκβάσεις υγείας. Μέχρι την πλήρη οργάνωση και ανάπτυξη του προγράμματος αυτού, θα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος του γυναικολόγου και του οικογενειακού γιατρού, ώστε να προάγουν τη συμμετοχή των γυναικών σε τακτικές προληπτικές εξετάσεις μέσω ενημέρωσης και υπενθύμισης. Ακόμη, κρίνεται απαραίτητη η απλοποίηση των διαδικασιών για τη συνταγογράφηση και κάλυψη των προληπτικών εξετάσεων μέσω της προσαρμογής του συστήματος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης.

1Γ. Ενδυνάμωση του ρόλου του γιατρού πρώτης επαφής. Η βελτίωση της πρόσβασης στον γιατρό πρώτης επαφής (γυναικολόγος ή προοπτικά ο γενικός οικογενειακός γιατρός) και η προαγωγή της τακτικής επαφής των γυναικών με αυτόν μπορεί να συμβάλει θετικά στην πληροφόρηση και καθοδήγηση των ασθενών στο σύστημα υγείας, για την παροχή συντονισμένης, ολοκληρωμένης και περιεκτικής φροντίδας.

2. Διάγνωση, Θεραπευτική Αντιμετώπιση και Παρακολούθηση

Σκοπός είναι να βελτιωθεί το «ταξίδι» των ασθενών, από το αρχικό στάδιο της διάγνωσης έως τη θεραπεία, την αποκατάσταση και την παρακολούθηση, ώστε να έχουν όλοι οι ασθενείς πρόσβαση σε αποτελεσματικές και ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, οι οποίες να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους. Οι ειδικότερες δράσεις αφορούν:

2Α. Ανάπτυξη του ρόλου του συντονιστή γιατρού, ο οποίος θα έχει την ευθύνη για τον συντονισμό, την καθοδήγηση και την παρακολούθηση της ασθενούς στο σύστημα υγείας μετά τη διάγνωση και κατά τη διάρκεια της θεραπείας και της μετέπειτα παρακολούθησης. Ο συντονιστής γιατρός θα πρέπει να έχει πλήρη γνώση του ιατρικού φακέλου της ασθενούς και της εξέλιξης της νόσου, και θα είναι αυτός στον οποίο η γυναίκα θα μπορεί να απευθυνθεί για οποιαδήποτε ανησυχία ή ένδειξη υποτροπής.

2Β. Ανάπτυξη ειδικών κέντρων αναφοράς και διαχείρισης του γυναικολογικού καρκίνου, ως σημείων διασύνδεσης, συντονισμού και συνεργασίας με τις νομαρχιακές νοσηλευτικές μονάδες, η οποία μπορεί να συμβάλει θετικά στην παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας και άρτιας κλινικής διαχείρισης της νόσου. Οι επαγγελματίες υγείας οι οποίοι θα απασχολούνται σε τέτοιου είδους εξειδικευμένα κέντρα θα συμμετέχουν τακτικά σε προγράμματα εξειδίκευσης και επιμόρφωσης. Ακόμη, οι υπηρεσίες που παρέχονται θα αξιολογούνται συστηματικά, και τα κέντρα κλινικής διαχείρισης της νόσου θα πιστοποιούνται για την ποιότητα των υπηρεσιών τους, διασφαλίζοντας έτσι την παροχή αποτελεσματικών και ποιοτικών υπηρεσιών υγείας προς όφελος του ασθενούς.

2Γ. Ολιστική και διεπιστημονική προσέγγιση της νόσου για την ιατρική, ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη όχι μόνο της ασθενούς, αλλά και της οικογένειάς της, με σκοπό την παροχή έγκαιρης και επιστημονικά τεκμηριωμένης φροντίδας, καθώς επίσης και αποφυγής του υψηλού κοινωνικού κόστους, το οποίο επιβαρύνει τα νοικοκυριά.

3. Έρευνα, Αξιολόγηση των υπηρεσιών και Χρηματοδότηση της φροντίδας

Στον τρίτο και τελευταίο άξονα, στόχος είναι η συνεχής βελτίωση των παρεχόμενων θεραπειών και υπηρεσιών και η άμεση ανταπόκριση του συστήματος υγείας στις ανάγκες και προσδοκίες των ασθενών.

3Α. Συγκρότηση μητρώων ασθενών-Μέτρηση αποτελεσμάτων με τη χρήση δεικτών-Ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών. Τα εργαλεία αυτά θα συμβάλουν στη χάραξη επιστημονικά τεκμηριωμένης πολιτικής για τον καρκίνο του μαστού. Μέσω της εκπόνησης κατάλληλων δεικτών ποιότητας και μέτρησης του χρόνου αναμονής, θα είναι δυνατή η αξιολόγηση και σύγκριση των δομών σε εθνικό (και διεθνές) επίπεδο.

3Β. Διασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπευτικές παρεμβάσεις μέσω της αξιολόγησης των τρεχουσών και καινοτόμων διαγνωστικών και θεραπευτικών μεθόδων ως προς την κλινική αποτελεσματικότητα και την οικονομική αποδοτικότητά τους.

3Γ. Εξασφάλιση σταθερής χρηματοδότησης για τη διαχείριση της νόσου με τη συγκρότηση κλειστού σφαιρικού προϋπολογισμού ο οποίος θα διαμορφώνεται και θα αναπροσαρμόζεται βάσει του νοσολογικού φορτίου, των πραγματικών αναγκών, των διαθέσιμων διαγνωστικών και θεραπευτικών παρεμβάσεων και της ανίχνευσης των νέων καινοτόμων παρεμβάσεων.

Τον «Οδικό Χάρτη» υπέγραψαν 25 γυναίκες βουλευτές και ευρωβουλευτές σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, με χορηγία της Roche, στο πλαίσιο της εκστρατείας για τον καρκίνο του μαστού και τον γυναικολογικό καρκίνο “for HER”.

Η Σύμπραξη των Γυναικών Βουλευτών και Ευρωβουλευτών, με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας, της ΕΣΔΥ, της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος, της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Αντιμετώπισης του Ιού των Θηλωμάτων (HPV) και των Συλλόγων Ασθενών «ΑγκαλιάΖΩ», «Άλμα Ζωής» και «Κ.Ε.Φ.Ι.», θέτει στο επίκεντρο των πολιτικών αποφάσεων τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού και στοχεύει στη διαχείριση της πιο συχνής μορφής καρκίνου που πλήττει τις γυναίκες. Η έρευνα της ΕΣΔΥ και η εκδήλωση πραγματοποιήθηκαν με τη χορηγία της Roche Hellas.

^[1] Το σύνολο των αποτελεσμάτων της έρευνας έχει δημοσιευθεί στο Τσιάντου Β, και συν. Το ταξίδι των γυναικών με καρκίνο του μαστού: μια προσέγγιση της διαχείρισης της νόσου στην Ελλάδα, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2016

Πηγή: PhB