Σημαντική ανακάλυψη για τα εμμένοντα καρκινικά κύτταρα

Μελέτη εστίασε στον μηχανισμό επιβίωσης εμμένοντων καρκινικών κυττάρων που μπορούν να ανέχονται τη θεραπεία και να οδηγούν στην εκ νέου ανάπτυξη των όγκων μετά τη διακοπή της αγωγής. Εκτιμάται ότι τέτοιες μελέτες οδηγούν στην ανάπτυξη θεραπειών που θα επιφέρουν μακροχρόνιες υφέσεις της νόσου.

Τα εν λόγω κύτταρα δεν μεταλλάσσονται ώστε να έχουν μηχανισμούς αντίστασης στη θεραπεία, αλλά είναι ανεκτικά στη αγωγή καθώς κατά τη χορήγησή της παραμένουν σε μια κατάσταση «ύπνωσης», με αποτέλεσμα είτε δεν πολλαπλασιάζονται είτε πολλαπλασιάζονται εξαιρετικά αργά. Μετά το τέλος της θεραπείας τα «εμμένοντα κύτταρα» αρχίζουν εκ νέου να πολλαπλασιάζονται προκαλώντας μεγέθυνση των όγκων.

Η κατανόηση των μηχανισμών που οδηγούν στην αποτυχία των συστηματικών θεραπειών αποτελεί πεδίο εντατικής έρευνας, σύμφωνα με όσα εξηγούν οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχάλης Λιόντος (Επίκουρος Καθηγητής Θεραπευτικής–Ογκολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας–Ογκολογίας και Πρύτανης ΕΚΠΑ).

Έως τώρα δεν γνωρίζουμε τους μηχανισμούς για τη λειτουργία αυτών των κυττάρων. Σε μελέτη που δημοσίύθηκε στο περιοδικό Nature αναλύονται οι μοριακοί μηχανισμοί αυτών των κυττάρων καθώς και τη σημασία της αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον του όγκου. Οι  ερευνητές παρακολούθησαν σε πραγματικό χρόνο την ανάπτυξη τέτοιων κυττάρων καρκίνου παχέος εντέρου σε τρισδιάστατες καλλιέργειες στο εργαστήριο. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όταν χορήγησαν χημειοθεραπευτικά φάρμακα, η πλειονότητα των κυττάρων εξπντώθηκε, όχι όμως τα «εμμένοντα καρκινικά κύτταρα» που εξέφραζαν συγκεκριμένους δείκτες και πιο συγκεκριμένα την πρωτεΐνη p27. Σημειώνεται ότι το είδος του πρωτοπαθούς όγκου αλλά και της χορηγούμενης θεραπείας μπορεί να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη καινούργιων ομάδων «εμμενόντων καρκινικών κυττάρων».

Εύρημα

Οι ερευνητές ανακάλυψαν τη σχέση ανάμεσα στα καρκινικά κύτταρα και το μικροπεριβάλλον του όγκου που καθορίζει την επιβίωση των «εμμενόντων καρκινικών κυττάρων». Συγκεκριμένα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η πρωτεΐνη COL17A1, που αποτελεί συστατικό των οργανιδίων που συνδέουν τα καρκινικά κύτταρα με την εξωκυττάρια θεμέλια ουσία καθορίζει την έκφραση της πρωτεΐνης p27 που είναι απαραίτητη για να παραμείνουν τα «εμμένοντα κύτταρα» σε «ύπνωση» και να διαφύγουν της θεραπείας. Σημειώνεται ότι η ίδια η θεραπεία βέβαια προκαλεί την αποικοδόμηση αυτής της πρωτεΐνης με συνέπεια να «ξυπνάει» τα καρκινικά κύτταρα που παρέμεναν ανενεργά και να οδηγεί στον πολλαπλασιασμό τους με συνέπεια την υποτροπή του όγκου.

Πλέον πρέπει να ερευνηθεί που στοχεύουν θεραπευτικά τα «εμμένοντα καρκινικά κύτταρα». Με  βάση τα δεδομένα καλό είναι να παραμείνουν τα κύτταρα αυτά σε «ύπνωση» για να αποφευχθεί ο περαιτέρω πολλαπλασιασμός τους και η μεγέθυνση των όγκων. Ωστόσο, τα «εμμένοντα κύτταρα» μπορούν να αποτελέσουν δεξαμενή κυττάρων που θα συσσωρεύσουν μεταλλάξεις και θα αποκτήσουν πλέον αντοχή στη χορηγούμενη θεραπεία. Προς το παρόν οι κεκτημένες γνώσεις θεωρούνται πρώιμες. Απαραίτητες κρίνονται μακροχρόνιες μελέτες παρακολούθησης των «εμμενόντων καρκινικών κυττάρων» για να διερευνηθείεάν ο περιορισμός της δυνατότητας πολλαπλασιασμού τους μπορεί να αποτελέσει θεραπευτική ευκαιρία στον καρκίνο.