Στο “κόκκινο” τα προγράμματα μείωσης της βλάβης

Ειδικότερα, την περίοδο 2012-14 υλοποιήθηκαν περισσότερες νέες παρεμβάσεις Μείωσης της Βλάβης και Άμεσης Πρόσβασης σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, κυρίως από τον ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ, με τη χρηματοδότηση από τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα ΕΣΠΑ. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις υπηρεσίες δεν λειτουργούν πλέον, λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων. Είναι ενδεικτική η περίπτωση του Εποπτευόμενου Σταθμού «Οδυσσέας», ο οποίος έβαλε αιφνιδιαστικά «λουκέτο» έπειτα από 10 μήνες επιτυχούς λειτουργίας. Σε άμεσο κίνδυνο βρίσκεται και η διανομή υλικού ασφαλέστερης χρήσης για τον ίδιο λόγο.

Όπως επισημαίνουν με κοινή τους ανακοίνωση 6 οργανώσεις* που δραστηριοποιούνται στο χώρο, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μείωσης της Βλάβης (7^η Μαΐου), δυστυχώς οι επιπτώσεις ήδη έχουν γίνει αισθητές τόσο στους ίδιους τους ανθρώπους που κάνουν χρήση ουσιών όσο και στις υπηρεσίες υγείας.

Χαρακτηριστικά, οι λίστες υποκατάστασης οπιοειδών έχουν αυξηθεί δραματικά τον τελευταίο καιρό. Παράλληλα, καινοτόμες πρακτικές όπως η διανομή ναλοξόνης, για την αντιμετώπιση περιστατικών υπερδοσολογίας που έχουν αποδειχθεί σωτήριες για τη ζωή ανθρώπων που κάνουν χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, δεν υιοθετούνται από την ελληνική πολιτεία.

Το μήνυμα των Οργανώσεων για την Παγκόσμια Ημέρα Μείωσης της Βλάβης

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μείωσης της Βλάβης, οι συνυπογράφουσες οργανώσεις υποστηρίζουν το δικαίωμα των ανθρώπων που κάνουν χρήση ψυχοδραστικών ουσιών στην υγεία και στην ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες σωματικής και ψυχικής υγείας χωρίς διακρίσεις.

Δεδομένου ότι οι υπηρεσίες Μείωσης της Βλάβης αδιαμφισβήτητα αποτελούν το συνδετικό κρίκο των ανθρώπων που κάνουν χρήση ουσιών με το σύστημα υγείας και πρόνοιας, υπογραμμίζουν ταυτόχρονα την ανάγκη της οικονομικής κυρίως ενίσχυσής τους και της διεύρυνσης των υπηρεσιών τους πανελλαδικά, με νέες εξελιγμένες παρεμβάσεις, υποστηρίζοντας ακόμα περισσότερο την ποικιλόμορφη αυτή ευπαθή κοινωνική ομάδα.

«Ως κοινωνία των πολιτών επισημαίνουμε την ανάγκη πρόσβασης σε υπηρεσίες για όλα τα άτομα, ειδικά εκείνα που είναι περισσότερο αποκλεισμένα και τονίζουμε την επιτακτική ανάγκη αλλαγής του νομικού πλαισίου, ώστε επιστημονικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις όπως ο «Οδυσσέας» να τύχουν ευρύτερης εφαρμογής» αναφέρουν.

Παγκόσμια Ημέρα Μείωσης της Βλάβης

Οι υπηρεσίες Mείωσης της βλάβης αναφέρονται σε πολιτικές, προγράμματα και πρακτικές που αποσκοπούν στη μείωση των επιβλαβών συνεπειών που συνδέονται με τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών σε άτομα που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να σταματήσουν την χρήση.

Οι υπηρεσίες Μείωσης της βλάβης είναι διεθνώς αναγνωρισμένες από τη δεκαετία του 1980 ως οι αποτελεσματικότερες σε θέματα πρόληψης μεταδοτικών ασθενειών (π.χ. Ηπατίτιδες B και C, HIV/AIDS), υπερδοσολογίας και θανάτων, αλλά και συνολικά στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της χρήσης ουσιών σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Στην Ελλάδα, παρόλο που οι παρεχόμενες υπηρεσίες Μείωσης της βλάβης υλοποιούνται από κρατικούς κυρίως φορείς και ΜΚΟ σε ικανοποιητικό βαθμό, οι συνθήκες οικονομικής ύφεσης εμποδίζουν τη διεύρυνση και προσαρμογή τους στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των ανθρώπων που κάνουν χρήση ουσιών.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), 16.162 άτομα ηλικίας 15-64 ετών έκαναν χρήση το 2013, με βασική ουσία την ηρωίνη. Απ’ αυτούς, μόλις 5.000 προσέγγισαν τα προγράμματα θεραπείας ή μείωσης της βλάβης. Επίσης, παρόλο που οι υπηρεσίες μείωσης της βλάβης και θεραπείας φαίνεται να ανταποκρίθηκαν επιτυχώς στην αιφνίδια επιδημική έξαρση του 2012 των HIV διαγνώσεων, από τους συνολικά 1.075 HIV θετικούς χρήστες ουσιών που δηλώθηκαν στο Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), μόνο το 43,5% έκαναν έναρξη και διατηρήθηκαν στην αντιρετροϊκή θεραπεία (2011-2013). Είναι δε αξιοσημείωτο ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που κάνουν ενέσιμη χρήση ουσιών, είναι θετικοί στον ιό της Ηπατίτιδας C. Γεγονός που αποτελεί διαχρονική τάση στην Ελλάδα κι ακόμα δεν έχει λάβει τη δέουσα προσοχή από τις υπηρεσίες μείωσης της βλάβης και υγείας για εντατικοποίηση της εξέτασης, διάγνωσης και θεραπείας της ιάσιμης (πλέον) Ηπατίτιδας C.

Οι Οργανώσεις τονίζουν ότι «τα στοιχεία αυτά ενδεικτικά μόνο σκιαγραφούν την πολυπλοκότητα των ιατρικών ζητημάτων των ανθρώπων που κάνουν χρήση ουσιών και στα οποία δυστυχώς τα νοσοκομεία και οι άλλες υπηρεσίες υγείας και μείωσης της βλάβης αδυνατούν να ανταπεξέλθουν πλήρως».

Παράλληλα, έχει αυξηθεί και ο αριθμός των Νέων Ψυχοδραστικών Ουσιών που καταγράφονται ετήσια στη χώρα μας αλλά και σε όλη την Ε.Ε. Από τη στιγμή που τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης καταφέρνουν να τις καταγράψουν, είναι σημαντικό οι παρεμβάσεις μείωσης βλάβης να προσαρμόζονται στις νέες τάσεις χρήσης ουσιών.

«Οι ΜΚΟ δουλεύουμε για την κατανόηση και την αποτύπωση του φαινομένου και για προτάσεις προσαρμογής των σημερινών παρεμβάσεων μείωσης βλάβης στα νέα δεδομένα της χρήσης» σημειώνουν οι Οργανώσεις.

* «Διογένης» Πρωτοβουλία Διαλόγου για την Πολιτική των Ναρκωτικών στην ΝΑ Ευρώπη, «Θετική Φωνή», «Κέντρο Ζωής», «Praksis», «Προμηθέας» Σύλλογος Ασθενών Ήπατος, Σύλλογος Θεραπευομένων ΟΚΑΝΑ