Στρατηγικές για την ανάπτυξη νέων εμβολίων

Πιθανές στρατηγικές για τη μελέτη μελλοντικών εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2, που δεν έχουν ακόμη λάβει έγκριση εξετάζονται από τους διεθνείς οργανισμούς.

Περιορισμός έχει προκύψει με την κυκλοφορία των  εγκεκριμένων εμβολίων για τη διεξαγωγή κλινικών μελετών ελεγχόμενων με εικονικό φάρμακο των επόμενων υποψήφιων εμβολίων. Ως εκ τούτου, επιτακτική κρίνεται η ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων για την αξιολόγηση αυτών των εμβολίων και τη σύγκριση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητάς τους με εκείνες των εγκεκριμένων σκευασμάτων.

Οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Ιωάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης, Μαρία Γαβριατοπούλου και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα δεδομένα από τη δημοσίευση του Steven Joffe από το Πανεπιστήμιο της Φιλαδέλφεια στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ στο έγκριτο περιοδικό JAMA (Evaluating SARS-CoV-2 Vaccines After Emergency Use Authorization or Licensing of Initial Candidate Vaccines).

Διεξαγωγή τυχαιοποιημένων, τυφλών κλινικών δοκιμών:

Σε αυτή την περίπτωση  συγκρίνονται τα εμβόλια με μάρτυρες εικονικού φαρμάκου και μπορεί να αφορά στα πρώιμα εμβόλια, ακόμη και αφού λάβουν έγκριση. Μειονέκτημά αποτελεί ότι αυτή η στρατηγική μπορεί να είναι εφικτή για ένα σύντομο χρονικό διάστημα κατά τα αρχικά στάδια, όταν μόνο επιλεγμένες ομάδες του πληθυσμού, το προσωπικό της υγειονομικής περίθαλψης και οι ένοικοι των γηροκομείων, θα έχουν πρόσβαση στα εγκεκριμένα εμβόλια.

Ζήτημα θα υπάρξει με την αντιπροσωπευτικότητα του πληθυσμού αφού διατεθούν τα εγκεκριμένα εμβόλια σε ευρύτερες ομάδες με υψηλό κίνδυνο σοβαρής νόσησης, όπως τα ηλικιωμένα άτομα. Ενδέχεται να μην είναι πλέον εφικτό ή ηθικό να συμπεριλαμβάνονται αυτά σε ελεγχόμενες δοκιμές με εικονικό φάρμακο.

Ο  αποκλεισμός τους από ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο δοκιμές θα μειώσει σημαντικά την αξία αυτών των δοκιμών.

Χορήγηση πειραματικών εμβολίων:

Η λήψη αποφάσεων για την έγκριση αυτών των εμβολίων  θα βασίζεται σε εναλλακτικούς δείκτες αποτελεσματικότητας όπως είναι τα επίπεδα αντισωμάτων έναντι αντιγόνων του ιού SARS-CoV-2. 

Εμπόδιο αποτελούν τα ανεπαρκή αποδεικτικά στοιχεία για να καθοριστεί τι συνιστά επικυρωμένο εναλλακτικό δείκτη αποτελεσματικότητας ενός εμβολίου.

Επιπλέον, ο καθορισμός της ασφάλειας, ο οποίος απαιτεί συγκριτικές δοκιμές με μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων, είναι εξίσου κρίσιμος, γι’ αυτό προς το παρόνδεν αποτελούν πραγματική επιλογή.

«Σύγκριση» εμβολίων:

Διεξαγωγή τυχαιοποιημένων δοκιμών μεταξύ του νέου υποψήφιου εμβολίου με ένα εμβόλιο το οποίο είχε προηγουμένως λάβει άδεια έκτακτης ανάγκης ή πλήρη άδεια.

Στόχος είναι η πιστοποίηση του νέου εμβολίου ως αποτελεσματικό εάν η συχνότητα εμφάνισης συμπτωματικής λοίμωξης COVID-19 ή άλλου πρωτογενούς καταληκτικού σημείου δεν είναι υψηλότερη από την επίπτωση στην ομάδα σύγκρισης.

Συνεπώς θα υπάρχουν άμεσες συγκρίσεις ασφάλειας, θέμα με μεγάλο κοινωνικό ενδιαφέρον, μεταξύ του νέου εμβολίου και του κυκλοφορούντος, με δεδομένο ότι οι εκτιμήσεις αποτελεσματικότητας του συγκριτικού εμβολίου από προηγούμενες μελέτες ισχύουν και στην τρέχουσα δοκιμή.

Ωστόσο, προαπαιτούμενη είναι η συνεργασία μεταξύ των παρασκευαστών των εμβολίων, ανοίγοντας ένα ζήτημα υλικοτεχνικών και οικονομικών προκλήσεων.

Δοκιμαστική  πλατφόρμα πολλαπλών ομάδων εμβολίων:

Η εν λόγω πλατφόρμα θα δοκιμάζει εγκεκριμένα εμβόλια μαζί με νέα μη εγκεκριμένα, ώστε να είναι δυνατές άμεσες συγκρίσεις αποτελεσματικότητας και ασφάλειας μεταξύ εγκεκριμένων και ερευνητικών (πειραματικών) εμβολίων.

Τα μη εγκεκριμένα εμβόλια θα προστίθενται στην πλατφόρμα αφού ελεγχθούν για την ασφάλεια και την ανοσογονικότητά τους σε μικρότερες δοκιμές πρώιμης φάσης.

Εφόσον στις ενδιάμεσες αναλύσεις σημειώσουν κατώτερη αποτελεσματικότητα ή  υπάρξουν σημαντικές ανησυχίες για την ασφάλειά τους, έναντι των συγκρινόμενων εμβολίων αναφοράς, τα υποψήφια εμβόλια θα αποσύρονται από την πλατφόρμα.

Επίσης, ο εμβολιασμός θα μπορεί να επεκταθεί σε παιδιά και άλλους πληθυσμούς που έχουν αποκλειστεί σε μεγάλο βαθμό από τις τρέχουσες δοκιμές φάσης 3. Ακόμη είναι δυνατόν να ενταχθούν και άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις που σχετίζονται με τη λοίμωξη COVID-19, όπως η αξιολόγηση θεραπευτικών παραγόντων για ασθενείς που νοσηλεύονται με σοβαρή νόσο.

Πλεονεκτήματα μιας πλατφόρμας κλινικών δοκιμών

1. Αποτελεσματικότητα στην αξιολόγηση νέων εμβολίων χωρίς τις δεοντολογικές επιφυλάξεις σχετικά με την ένταξη ατόμων σε ομάδες ελέγχου εικονικού φαρμάκου.
2. Συγκριτική αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας όχι μόνο των νέων εμβολίων αλλά και αυτών που έχουν προηγουμένως συγκριθεί μόνο με εικονικό φάρμακο.
3. Αύξηση της πρόσβασης σε άτομα να εγγραφούν στη δοκιμαστική πλατφόρμα και έτσι θα γίνει δυνατή η δημιουργία και η γρήγορη συλλογή κρίσιμων δεδομένων για τη δημόσια υγεία.
4. Αξιοποίηση από τις ΗΠΑ ουσιαστικής επένδυσης των φορολογουμένων στην ανάπτυξη εμβολίων και την υποδομή που έχει δημιουργήσει το Operation Warp Speed ​​– συμπεριλαμβανομένου του δικτύου δοκιμών πρόληψης COVID-19 και ενός ενιαίου ανεξάρτητου πίνακα παρακολούθησης δεδομένων και ασφάλειας – για να ενθαρρύνει τους κατασκευαστές να συνεργαστούν και να διευκολύνει την εγγραφή μεγάλου αριθμού συμμετεχόντων που αντικατοπτρίζουν την ποικιλομορφία του πληθυσμού των ΗΠΑ.