Θεραπεία με αντισώματα κατά SARS-CoV-2: Οι δυσκολίες και τα νανοσώματα

Το κοκτέιλ αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV-2, μπορεί να μην έχει ακόμη αξιολογηθεί σε κλινικές δοκιμές, αλλά γεννά ελπίδες. Ποιο είναι όμως το κόστος του για ευρεία χρήση και είναι εύκολο να παρασκευαστεί; Υπάρχουν εναλλακτικές;

Πρόκληση αποτελούν για τους επιστήμονες οι προηγμένες θεραπείες αντισωμάτων που πρέπει να γίνουν φθηνότερες, ευκολότερες στην παραγωγή και πιο αποτελεσματικές.

Οι Καθηγητές της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ), συνοψίζουν τα μέχρι τώρα δεδομένα.

Ανάπτυξη αντισωμάτων

1. Με τη χρήση πλάσματος από το αίμα ασθενών που αναρρώνουν από το COVID-19 σεασθενή, που ακόμα μπορεί να μην έχει αναπτύξει τέτοια αντισώματα.
2. Με παρασκευή τους στο εργαστήριο και τη μαζική παραγωγή ειδικών αντισωμάτων. Αυτή η προσέγγιση έχει αποδειχθεί επιτυχής έναντι άλλων ασθενειών: στις 14 Οκτωβρίου, η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε ένα κοκτέιλ τριών ειδικών αντισωμάτων ως θεραπεία κατά του ιού του Έμπολα, αφού αποδείχθηκε ότι μειώνει τους θανάτους από τον ιό στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Ωστόσο, εκτιμάται ότι τα αντισώματα  είναι «όπλο» κατά της ήπιας COVID-19 για να μη εξελιχθεί σε σοβαρή, γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις η βλάβη προκαλείται όχι μόνο από τον ιό, αλλά και από την υπερβολική ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού σε αυτόν.

Κλινικές δοκιμές

Τουλάχιστον δέκα αντισώματα έναντι της COVID-19 εξετάζονται κλινικά και πολλά ακόμη βρίσκονται υπό ανάπτυξη και θεωρείται ότι τα υποψήφια φάρμακα είναι πιθανό να προσφέρουν κάποιο όφελος σε άτομα με COVID-19. Σημειώνεται ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσά τους, αλλά τα περισσότερα από αυτά τα αντισώματα θα μπορούσαν να έχουν κάποιο είδος αποτελεσματικότητας.

Ανθεκτικότητα

Όταν χρησιμοποιείται μόνο ένα αντίσωμα, είναι πιθανό ο ιός να αναπτύξει μεταλλάξεις – για παράδειγμα στη θέση που συνδέεται το αντίσωμα με την πρωτεΐνη του ιού, που θα του επιτρέπει να αποφύγει το αντίσωμα.

Υπολογίζεται ότι πολλά αντισώματα ενδεχομένως να μειώσουν την πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο: Στοχεύοντας τον ιό με πολλαπλά αντισώματα που συνδέονται σε διαφορετικές πρωτεΐνες και θέσεις πάνω σε αυτές τις πρωτεΐνες του ιού.

Μειονεκτήματα:

Το κόστος είναι υψηλό, υφίσταται δυσκολία στο να παρασκευαστούν και χορηγούνται σε σχετικά υψηλές δόσεις. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι τα 8 γραμμάρια αντισωμάτων – την υψηλότερη δοσολογία που δοκιμάστηκε σε κλινικές μελέτες , και την οποία έλαβε ο και ο πρόεδρος  των ΗΠΑ, Ντ.Τραμπ, είναι μια τεράστια δόση. Όπως τονίζουν , ακόμα κι αν μια τέτοια θεραπεία δουλεύει, σε δόση 8 γραμμαρίων, θα ήταν απίστευτα ακριβή για ευρεία χρήση ως προληπτική θεραπεία.

Νανοσώματα

Πρόκειται για μικρά μόρια που μοιάζουν με αντισώματα και που ονομάζονται «νανοσώματα» (nanobodies), τα οποία παράγονται φυσικά από το ανοσοποιητικό σύστημα ορισμένων  ειδών καμήλας, συμπεριλαμβανομένων των λάμα και των αλπακά. Είναι ευκολότερα στην παραγωγή, και συχνά μπορούν να παραχθούν και μέσα σε βακτήρια, που είναι πολύ φθηνότερα για ανάπτυξη και συντήρηση από ότι τα κύτταρα θηλαστικών που απαιτούνται για την φυσιολογική παραγωγή αντισωμάτων.

Η εν λόγω θεραπεία είναι σε πρωϊμότερο στάδιο ανάπτυξης  σε σχέση με τα συμβατικά αντισώματα,  σχετικά την ένταξή τους  στην κλινική πράξη.

Ερευνητική ομάδα έχει απομονώσει από μια αλπακά ένα νανόσωμα έναντι μιας βασικής πρωτεΐνης του SARS-CoV-2  και στη συνέχεια το παρασκεύασαν και στο εργαστήριο το τροποποίησαν, αλλά δεν το έχουν δοκιμάσει ακόμη σε ζώα.

Τα νανοσώματα μπορούν να χορηγηθούν με την μορφή εισπνοής, για να προστατεύσουν άμεσα τα βασικά σημεία της λοίμωξης. Στη Σαγκάη μία φαρμακευτική εταιρεία, που ανέπτυξε αρχικά εισπνεόμενα νανοσώματα για τη θεραπεία του άσθματος, τώρα  ασχολείται με την ανάπτυξη νανοσωμάτων έναντι της COVID-19.

Πιθανότατα τα νανοσώματα να είναι αποτελεσματικά σε πολύ χαμηλότερες δόσεις από αυτές που απαιτούνται για τα τυπικά αντισώματα.