Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την Οικογενή Υπερχοληστερολαιμία

Τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και πρόληψης καρδιαγγειακών επιπλοκών σε παιδιά και εφήβους τονίζει η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία με αφορμή την 24η Σεπτεμβρίου έχει οριστεί από το 2012 ως Ημέρα Ενημέρωσης για την Οικογενή Υπερχοληστερολαιμία (Familial Hypercholesterolemia Awareness Day).

Πρόκειται για ένα από τα πιο συχνά κληρονομικά νοσήματα και μια συχνή απειλητική γενετική νόσος, η οποία προκαλείται από την υψηλή χοληστερόλη. Ωστόσο ενθαρρυντικό είναι διατίθενται νέες θεραπείες για τη συνολική αντιμετώπιση της πάθησης.

Τι είναι η Οικογενής Υπερχοληστερολαιμία

Η  Διευθύντρια ΕΣΥ, Καρδιολογική Κλινική στο ΠΑΓΝΗ Μαρία Μαρκέτου εξηγεί ότι «η οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι μια συχνή γενετική νόσος που αφορά διαταραχή του μεταβολισμού. Οφείλεται σε κάποιο παθολογικό γονίδιο που κληρονομεί ένα άτομο με αποτέλεσμα να μην μπορεί ο οργανισμός να απομακρύνει την «κακή» χοληστερόλη (LDL) που κυκλοφορεί στο αίμα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να έχουν μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης αθηρωματικής νόσου και να εμφανίζουν καρδιαγγειακά νοσήματα ακόμα και σε μικρή ηλικία. Όταν το άτομο κληρονομεί ένα παθολογικό γονίδιο από τον ένα γονέα και ένα φυσιολογικό γονίδιο από τον άλλο γονέα τότε η κατάσταση ονομάζεται ετερόζυγη οικογενής υπερχοληστερολαιμία. Πολύ σπανιότερα μπορεί κάποιο άτομο να κληρονομήσει και από τους δύο γονείς παθολογικά γονίδια. Τότε το άτομο πάσχει από ομόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία, τα επίπεδα LDLχοληστερόλης μπορεί να είναι και οκτώ φορές πάνω από το φυσιολογικό και η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή. Σύμφωνα με νεότερα δεδομένα, η συχνότητα των ετεροζυγωτών στο γενικό πληθυσμό είναι περίπου 1 στα 250 άτομα και των ομοζυγωτών 1 στα 600.000 άτομα. Σε αυτούς τους ασθενείς τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης είναι αυξημένα κατά δύο ως τρεις φορές στους ετεροζυγώτες και κατά έξι έως οκτώ φορές στους ομοζυγώτες σε σύγκριση με φυσιολογικά άτομα».

 Διάγνωση

Η Παρασκευή Κουτρολού-Σωτηροπούλου MD, FACC υποστηρίζει ότι  «η οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι η πιο συχνή (1:250) μονογονιδιακή πάθηση η οποία οδηγεί σε πρόωρη αθηρωμάτωση εξαιτίας της αθροιστικής έκθεσης του οργανισμού σε αυξημένα επίπεδα LDL. Παρά το γεγονός ότι η οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι συχνή στον γενικό πληθυσμό μόνο το 15-20% των ασθενών έχουν διαγνωσθεί.

Τα κριτήρια για την διάγνωση της οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας περιλαμβάνουν κλινικά χαρακτηριστικά, όπως το προσωπικό ή το οικογενειακό ιστορικό πρόωρης στεφανιαίας νόσου, ευρήματα στην φυσική εξέταση όπως τα τενόντια ξανθώματα, τα ξανθελάσματα και την παρουσία του  λευκωπού δακτυλίου  στην περιφέρεια του κερατοειδή όπως επίσης και εργαστηριακά δεδομένα. Επίπεδα LDL–C>190 mg/dl σε ενήλικες και LDL–C>160mg/dl σε παιδιά σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις εγείρουν την υποψία ύπαρξης ετερόζυγης υπερχοληστερολαιμίας. Ασθενείς με την εξαιρετικά σπάνια διάγνωση της ομόζυγης  υπερχοληστερολαιμίας έχουν επίπεδα LDL-C>400mg/dl.

Ο γενετικός έλεγχος οδηγεί στην επιβεβαιωμένη ύπαρξη οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας με την εύρεση μεταλλάξεων στα γονίδια του LDLR, της APOB και του PCSK9».

θεραπεία

Η Διευθύντρια Προληπτικής Καρδιολογίας, Metropolitan Hospital Κολοβού Γενοβέφα αποσαφηνίζει ότι «η αυξημένη χοληστερόλη στο πλάσμα δεν οφείλεται μόνο στη λανθασμένη διατροφή μας, αλλά και στα γονίδια, που κληρονομούμε από τους γονείς μας, τα οποία είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση της οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας. Στην οικογενή υπερχοληστερολαιμία υπάρχουν σαφή βιοχημικά ευρήματα (αυξημένα επίπεδα ολικής και LDL χοληστερόλης στο πλάσμα) και χαρακτηριστικά κλινικά σημεία (ξανθώματα και ξανθελάσματα). Τα υψηλά επίπεδα της LDL-χοληστερόλης (κακή χοληστερόλη) στο πλάσμα παρατηρούνται ακόμα και σε πολύ μικρά παιδιά. Η LDL-χοληστερόλη ονομάζεται “κακή” επειδή τα αυξημένα επίπεδά της καταστρέφουν το τοίχωμα των αρτηριών στο οποίο εναποτίθενται, και προκαλούν τη δημιουργία μιας σκληρής πλάκας, η οποία ονομάζεται αθηρωματική πλάκα.

Τα άτομα με οικογενή υπερχοληστερολαιμία παρουσιάζουν αυξημένη επίπτωση πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου (έμφραγμα του μυοκαρδίου, νόσο των καρωτίδων, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, βαλβιδοπάθειες, καρδιακή ανεπάρκεια ή και αιφνίδιο θάνατο). Αυτός είναι και ο λόγος ο οποίος καθιστά αναγκαία την έγκαιρη διάγνωσή της, ακολουθούμενη από την κατάλληλη αντιμετώπιση ακόμα και από την παιδική ηλικία. Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία συγκαταλέγεται στις συχνές γενετικές παθήσεις και προσβάλει 1 στα 200-250 άτομα.

Κίνδυνοι

Η Επιμελήτρια Β, ΓΝΜ Έλενα Βενιζέλου  Επιστημονική συνεργάτης Μονάδα Λιπιδίων Ιπποκράτειο ΓΝΑ Ιωάννα Δήμα διευκρινίζει ότι   « η ύπαρξη οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο σχηματισμού αθηρωματικών πλακών και εκδήλωσης καρδιαγγειακής νόσου υπό τη μορφή οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Καθώς η έκθεση σε αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης ξεκινά από την παιδική ηλικία εφόσον παραμένει χωρίς θεραπεία, οδηγεί σε πρώιμη εκδήλωση καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Οι ασθενείς που δε λαμβάνουν θεραπεία έχουν κατά 20 φορές αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν στεφανιαία νόσο σε σχέση με τους μη πάσχοντες. Συγκεκριμένα, οι άνδρες άνευ θεραπείας έχουν 50% κίνδυνο  να εκδηλώσουν στεφανιαίο επεισόδιο έως την ηλικία των 50 ετών και ο αντίστοιχος κίνδυνος για τις γυναίκες είναι 30% έως την ηλικία των 60 ετών.

Εάν συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου όπως κάπνισμα ή διαβήτης τότε ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος. Οι ομοζυγώτες λόγω της υπερβολικά αυξημένων επιπέδων LDL (συνήθως >400mg/dl) έχουν πολύ πιο αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης επιθετικής και πρώιμης στεφανιαίας νόσου και σοβαρού βαθμού στένωσης αορτικής βαλβίδας, ακόμα και στην εφηβική ηλικία. Χωρίς επιθετική θεραπεία για μείωση των επιπέδων LDL, η θνητότητα είναι σημαντική έως την ηλικία των 30 ετών.

Η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία της νόσου είναι ο ιδανικός τρόπος πρόληψης της στεφανιαίας νόσου. Όταν αναγνωρίζεται ένας ασθενής με οικογενή υπερχοληστερολαιμία, είναι σημαντικό να διερευνηθούν και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Η έγκαιρη έναρξη θεραπείας στα μέλη που δεν πάσχουν ακόμα από στεφανιαία νόσο, θα προλάβει πιθανότατα την εκδήλωσή της».