Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τον καρκίνο του παγκρέατος

Επιτακτική ανάγκη θεωρείται η βελτίωση των διαγνωστικών εξετάσεων και θεραπευτικών παρεμβάσεων για τον καρκίνο του παγκρέατος καθώς διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο και  επομένως εμφανίζει πτωχή επιβίωση. Τα τελευταία 20 χρόνια καταγράφεται σταδιακή αύξηση της επίπτωσης της νόσου, ενώ η θνητότητα παραμένει σταθερή. Σημαντικό κρίνεται να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη απέναντι σε αυτό το σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας.

Ενθαρρυντικό είναι ότι διαπιστώνεται μια μικρή αύξηση της επιβίωσης για τον καρκίνο παγκρέατος που καταγράφηκε σε πρόσφατα δημοσιευμένη επιδημιολογική μελέτη στις ΗΠΑ. Στο πλαίσιο αυτά όπως αναφέρουν οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχάλης Λιόντος (Επίκουρος Καθηγητής), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια), Φλώρα Ζαγουρή (Καθηγήτρια), και Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής και Πρύτανης ΕΚΠΑ), η 13^η Νοεμβρίου έχει ανακηρυχθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα για τον Καρκίνο Παγκρέατος. Στόχος είναι η ενημέρωση του κοινού για τη νόσο, τα πιθανά συμπτώματα και τις υπάρχουσες διαγνωστικές και θεραπευτικές τεχνικές ώστε να αναζητηθεί το ταχύτερο δυνατό ιατρική εκτίμηση.

Τα συμπτώματα του καρκίνου του παγκρέατος:

• κοιλιακό άλγος, απώλεια όρεξης και βάρους,
• νεοεμφανιζόμενος σακχαρώδης διαβήτης και
• σε πιο προχωρημένες καταστάσεις ίκτερος.

Προ το παρόν υστερούμε σε μέθοδο προσυμπτωματικού ελέγχου για τον γενικό πληθυσμό.

Κληρονομικά σύνδρομα

Για τους ασθενείς που είναι φορείς μεταλλάξεων, όπως είναι οι μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1/2 και το σύνδρομο Lynch – νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες  είναι δυνατόν να υποβληθούν σε μαγνητική τομογραφία κοιλίας ή ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα, παρότι η ποιότητα των δεδομένων δεν είναι υψηλή και χρειάζονται περαιτέρω μελέτες.

Η θεραπευτική

• Χειρουργική αντιμετώπιση: Θεωρείται ένα από τα πιο απαιτητικά χειρουργεία στην Χειρουργική Ογκολογία. Εξασφαλίζει σημαντική μείωση της περιεγχειρητικής νοσηρότητας και θνητότητας από την επέμβαση. Μάλιστα, οι μεταναλύσεις μελετών δείχνουν ότι η διενέργεια αυτών των χειρουργικών επεμβάσεων σε εξειδικευμένα κέντρα από χειρουργούς με μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση της νόσου προσφέρει το μέγιστο όφελος στους ασθενείς.
• Συνδυασμένη αντιμετώπιση: Συνιστάται σε προχωρημένη νόσο η χορήγηση χημειοθεραπείας πριν από το χειρουργείο, αφού ενδεχομένως να επιφέρει συρρίκνωση του όγκου και αυτός να καταστεί εξαιρέσιμος. Αλλά και στις περιπτώσεις που δεν είναι εφικτή η εξαίρεση του όγκου μετά τη χημειοθεραπεία, νέες χειρουργικές τεχνικές κατάλυσης του όγκου μπορούν να συνεισφέρουν στην επιβίωση των ασθενών. Συγκεκριμένα, μπορεί να εφαρμοστεί η τεχνική IRE (Irreversible Electroporation) κατά την οποία εισάγονται ηλεκτρόδια στον όγκο που παράγουν υψηλής τάσης ηλεκτρικούς παλμούς με συνέπεια τη διάτρηση και ακολούθως απόπτωση των καρκινικών κυττάρων, χωρίς την πρόκληση θερμικής βλάβης στην περιοχή. Η τεχνική IRE έχει ιδιαίτερα πλεονεκτήματα στη χειρουργική του παγκρέατος καθώς δεν επηρεάζεται από τη γειτνίαση του οργάνου με μεγάλα αιμοφόρα αγγεία, που αποτελούσε τεχνικό περιορισμό για άλλες τεχνικές κατάλυσης που ήταν ως τώρα διαθέσιμες. Μάλιστα έχει εφαρμοσθεί ήδη στη χώρα μας με επιτυχία και αναμένεται σύντομα να ενταχθεί στις κατευθυντήριες οδηγίες της αντιμετώπισης του καρκίνου παγκρέατος.
• Συστηματική θεραπεία: Η χημειοθεραπεία αποτελεί τη θεραπεία επιλογής τόσο για τους ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ριζική εξαίρεση της νόσου όσο και για αυτούς που έχουν ανεγχείρητη νόσο. Με την εξέλιξη των συνδυασμών χημειοθεραπείας έχει αυξηθεί και η επιβίωση πλέον των ασθενών. Ακόμη περισσότερο όμως έχει αυξηθεί η επιβίωση για ομάδες ασθενών που φέρουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις. Έτσι, είναι πλέον καθιερωμένος ο γενετικός έλεγχος για παρουσία των μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA1/2 καθώς και για την παρουσία μικροδορυφορικής αστάθειας στον όγκο (MSI).

Γονίδια BRCA1/2:

Για τους ασθενείς που φέρουν μεταλλάξεις, μετά από την καθιερωμένη χημειοθεραπεία χορηγείται θεραπεία συντήρησης με τον PARP αναστολέα ολαπαρίμπη. Οπότε διασφαλίζουν σημαντική αύξηση της περιόδου χωρίς ενεργό νόσο καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών που φέρουν τη μετάλλαξη.

Για τους ασθενείς με μικροδορυφορική αστάθεια μπορεί να χορηγηθεί ανοσοθεραπεία με τον αντι-PD1 παράγοντα πεμπρολιζουμάμπη που προσφέρει σημαντική αύξηση της επιβίωση σε πολύ μεγάλων ποσοστό ασθενών που φέρουν αυτή τη γενετική διαταραχή. Η γνώση βέβαια της μοριακής παθογένεσης της νόσου και του γεγονότος ότι η πλειοψηφία των αδενοκαρκινωμάτων παγκρέατος φέρει μεταλλάξεις στο γονίδιο KRAS έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη ειδικών αναστολέων που βρίσκονται υπό εντατική κλινική έρευνα και πιθανώς ενταχθούν στην κλινική πράξη τα επόμενα χρόνια.

Αδενοκαρκινώματα  και νεοπλάσματα

Η ίδια θεραπευτική διαχείριση προβλέπεται και στα αδενοκαρκινώματα, που αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία των νεοπλασιών του οργάνου. Υπάρχουν όμως και νεοπλάσματα που προέρχονται από την ενδοκρινή μοίρα του οργάνου που συνολικά χαρακτηρίζονται ως νευροενδοκρινικοί όγκοι παγκρέατος. Τα νεοπλάσματα αυτά συνήθως αντιμετωπίζονται πλήρως με χειρουργική εξαίρεση και η πρόγνωση των ασθενών είναι ιδιαίτερα καλή. Ακόμη όμως και στις περιπτώσεις υποτροπής της νόσου υπάρχει ξανά η δυνατότητα του χειρουργείου για τις περιπτώσεις εντοπισμένων μεταστάσεων αλλά και στοχευουσών θεραπειών ή ραδιοφαρμάκων που προσφέρουν σημαντική αύξηση της επιβίωσης των ασθενών.