Τι σημαίνει για το χώρο της Υγείας η έξοδος από το Μνημόνιο;

Από σήμερα, η χώρα είναι εκτός Μνημονίου. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το χώρο της Υγείας; Δυστυχώς για όλους μας και παρά τα μέτρα που λάβαμε, το ζητούμενο παραμένει: η οικοδόμηση ενός βιώσιμου συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Εύλογα θα ρωτήσει κάποιος: Πριν το Μνημόνιο, δεν είχαμε ένα βιώσιμο ΕΣΥ; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι. Γι’ αυτό, άλλωστε, οδηγηθήκαμε στο Μνημόνιο. Την περίοδο 2004-2009, οι δημόσιες δαπάνες υγείας και ειδικά για φάρμακα είχαν κυριολεκτικά εκτροχιαστεί.

Είχαμε ένα καλό σύστημα υγείας; Με όρους αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας επίσης ξεκάθαρα όχι. Ναι οι πολίτες είχαν πρόσβαση σε όλες τις θεραπείες. Όμως, αυτό γινόταν δίχως αξιολόγηση, με συνέπεια να ξοδεύουμε ασύστολα χρήματα, τα οποία δεν έπιαναν τόπο.

Δομικές αδυναμίες

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι το ΕΣΥ είχε – και εξακολουθεί να έχει – δομικές στρεβλώσεις. Ακόμη και την περίοδο του μεγάλου πάρτι στην Υγεία, συνολικά, οι δημόσιες δαπάνες της χώρας για την υγεία υπολείπονταν σημαντικά του μέσου ευρωπαϊκού όρου. Οι ιδιωτικές δαπάνες ήταν πολύ υψηλές (45-50% των συνολικών) σε μία χώρα που – κατά τα άλλα – διαθέτει δημόσια κοινωνική ασφάλιση και δημόσιο, εθνικό σύστημα υγείας.

Η αλήθεια είναι ότι το σύστημα υγείας «ισορροπούσε» χάρη ακριβώς στις άτυπες πληρωμές, ήτοι στο μαύρο χρήμα. Οι πολίτες είχαν την άνεση να πληρώσουν από την τσέπη τους για να αποφύγουν ουρές και γραφειοκρατία , να βρουν τον «καλύτερο» γιατρό, το «καλύτερο» νοσοκομείο κλπ.

Η γυμνή αλήθεια φάνηκε με τον ερχομό της κρίσης. Το διαθέσιμο εισόδημα για άτυπες πληρωμές μειώθηκε κατακόρυφα, μαζί με τη δημόσια χρηματοδότηση και επήλθε η πλήρης ανισορροπία. Η εφαρμογή του Μνημονίου επέφερε επιπτώσεις στην υγεία πολλών Ελλήνων, οι οποίοι πλέον δεν είχαν τα χρήματα για να καλύψουν από την τσέπη τους τις αδυναμίες του ΕΣΥ.

Αλήθεια είναι επίσης ότι το κατά τα άλλα “επάρατο” Μνημόνιο είχε ως αποτέλεσμα η χώρα για πρώτη φορά να εφαρμόσει μέτρα και πολιτικές, που παρέμεναν ζητούμενο επί τρεις δεκαετίες. Αναφέρω ορισμένα επιγραμματικά: Η ύπαρξη και τήρηση προϋπολογισμών, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, η χρήση γενοσήμων, η αξιολόγηση νοσοκομείων, η δημιουργία του ΕΟΠΥΥ, τα πρωτόκολλα διαχείρισης νόσων και διαγνώσεων κ.ο.κ.

Παταγώδης αποτυχία

Ωστόσο, λάβαμε μέτρα βεβιασμένα επί δικαίων και αδίκων, και δυστυχώς με πενιχρά αποτελέσματα. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι αποτύχαμε να ελέγξουμε τις δαπάνες σε όλο το φάσμα των υπηρεσιών υγείας και υποχρεωθήκαμε να εφαρμόσουμε σύστημα αυτόματης επιστροφής (clawback) και εκπτώσεων (rebates).

Η αποτυχία είναι παταγώδης ειδικά στο τομέα του φαρμάκου, στον οποίο κάθε χρόνο οι πραγματικές δαπάνες αυξάνονται. Βέβαια, ο προϋπολογισμός του ΕΟΠΥΥ είναι «κλειστός» και αυτό σημαίνει ότι αυξάνονται τα ποσά, που καλούνται να «επιστρέψουν» οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις, γεγονός που έχει καταστήσει μη βιώσιμο το σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Για το 2018, εκτιμάται χονδρικά ότι οι φαρμακοβιομηχανίες θα «επιστρέψουν» περίπου από 1,1 δις ευρώ, ενώ ο προϋπολογισμός του ΕΟΠΥΥ είναι 2 δις και άλλα 700 εκατ. ευρώ θα πληρώσουμε όλοι μας από την τσέπη μας ως συμμετοχή.

Δηλαδή, οι Έλληνες καταναλώνουμε σε ετήσια βάση φάρμακα αξίας περίπου 3,8 δις ευρώ και το Κράτος καλύπτει μόλις 2 δις. Πόσο βιώσιμο μπορεί να είναι ένα τέτοιο σύστημα;

Οι προοπτικές

Βέβαια, θα μου πει κάποιος άλλος: Τώρα που βγαίνουμε από το Μνημόνιο, μπορεί να αλλάξουν όλα αυτά. Να αυξηθεί ο προϋπολογισμός του ΕΟΠΥΥ, να μειωθεί η συμμετοχή των ασθενών και να ελεγχθεί η κατανάλωση των φαρμάκων.

Έχω να τον ενημερώσω ότι με βάση όσα ψήφισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, οι κλειστοί προϋπολογισμοί και το σύστημα αυτόματης επιστροφής (clawback) θα ισχύσουν τουλάχιστον μέχρι το 2022!

Το μόνο που υπάρχει περιθώριο να αυξηθεί είναι η φαρμακευτική δαπάνη. Με βάση ρύθμιση που πέρασε πρόσφατα η κυβέρνηση το όριο της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης μπορεί να αυξηθεί εφόσον υπάρξει αύξηση του ΑΕΠ. Αναμφίβολα, είναι ένα «παράθυρο», αλλά δεν επαρκεί. Όλες οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι από δημοσιονομική πλευρά δεν υπάρχουν περιθώρια χαλάρωσης τα επόμενα χρόνια, ώστε να αυξηθούν οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία.

Οι μεταρρυθμίσεις

Συνεπώς, το ζητούμενο είναι η χώρα να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις στο χώρο της υγείας. Θα αναφέρω ορισμένες από αυτές:

• Η εφαρμογή νέου συστήματος χρηματοδότησης στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και του ιδιωτικού τομέα με βάση το σύστημα DRG’s. Ανάλογα συστήματα εφαρμόζονται σε όλες τις δυτικές χώρες και πλέον και σε ορισμένες… ανατολικές. Το μέτρο είχε ενταχθεί στο Μνημόνιο από το 2012, αλλά ουσιαστικά πράξη έχουν γίνει μόνο επιτροπές και μελέτες. Μετά από συνεχείς παρατάσεις και αναβολές, η σημερινή κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι το νέο σύστημα θα αρχίσει να εφαρμόζεται το 2019.
• Αξιολόγηση Τεχνολογιών Υγείας. Το μέτρο επίσης εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, οι οποίες αξιολογούν νέα φάρμακα και μεθόδους πριν καλύψουν το κόστος. Πρόσφατα, η κυβέρνηση έφτιαξε μία επιτροπή υπό τον υπουργό Υγείας για το σκοπό αυτό και μένει να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα.
• Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Η αχίλλειος πτέρνα του ελληνικού συστήματος υγείας, το οποίο χαρακτηρίζεται ως νοσοκομειοκεντρικό. Η κυβέρνηση έχει δρομολογήσει τη δημιουργία των λεγόμενων Τοπικών Μονάδων Υγείας (ΤΟΜΥ) στα αστικά κέντρα υγείας. Όμως, δεν έχει καταφέρει να προσελκύσει το ενδιαφέρον των νέων, γενικών γιατρών. Μέχρι σήμερα, έχουν δημιουργηθεί περίπου 100 μονάδες, αλλά η χώρα έχει ανάγκη τουλάχιστον 250.
• Ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Εδώ και χρόνια, ακούμε για το λεγόμενο σύστημα TAXIS στην υγεία, όμως, παρά τα σχέδια και τις μελέτες, τα νοσοκομεία και οι δημόσιες υπηρεσίες υγείας δεν έχουν ακόμη διασυνδεθεί ηλεκτρονικά. Μείζον ζητούμενο δεν είναι άλλο από τη δημιουργία του λεγόμενου «ηλεκτρονικού φακέλου υγείας», ο οποίος θα περιλαμβάνει στοιχεία για την υγεία κάθε πολίτη.
• Έλεγχος της κατανάλωσης φαρμάκων. Όσο και αν ακούγεται απίστευτο, παρά τα μέτρα του Μνημονίου, ο αριθμός των συνταγών για φάρμακα αυξάνεται συνεχώς και μάλιστα παρά το γεγονός ότι δεκάδες χιλιάδες Έλληνες γιατροί έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό. Είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν με αυστηρότητα πρωτόκολλα διαχείρισης των ασθενειών.

Έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά για το Μνημόνιο και δη στην Υγεία. Από ακραία αρνητικά όπως «Το Μνημόνιο βλάπτει σοβαρά την Υγεία», μέχρι υπερβολικά θετικά όπως το «Αν δεν υπήρχε το Μνημόνιο, στην Υγεία θα έπρεπε να το εφεύρουμε»…

Ως συνήθως η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Η αλήθεια είναι ότι την περίοδο του Μνημονίου μπήκαν οι βάσεις για να υλοποιηθούν σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Μετά το Μνημόνιο, λοιπόν, η συζήτηση πρέπει να επικεντρωθεί στο πώς σχεδιάζονται και κυρίως στο πώς εφαρμόζονται οι προαναφερόμενες μεταρρυθμίσεις. Και δυστυχώς, γι’ αυτό ελάχιστα συζητούμε…