ΤΟΜΥ: Τα όμορφα, τα λόγια, τα μεγάλα…

Επιτέλους, δημοσιεύτηκε την Παρασκευή, η υπουργική απόφαση του Ανδρέα Ξανθού για τον καθορισμό του τρόπου λειτουργίας των Τοπικών Μονάδων Υγείας (ΤΟΜΥ). Ορισμένα σημεία είναι «γκρίζα», μερικά αναχρονιστικά και αναμένεται να προκαλέσουν τριβές και προβλήματα.

Πρώτα πρώτα, δεν μπορώ να μη σχολιάσω το γεγονός ότι η απόφαση εκδόθηκε σχεδόν 3,5 μήνες μετά την προκήρυξη των θέσεων του προσωπικού. Δηλαδή, γιατροί, νοσηλευτές και κοινωνικοί λειτουργοί κλήθηκαν να υποβάλλουν αίτηση χωρίς να ξεκάθαρος ο τρόπος λειτουργίας των μονάδων αυτών!

Μάλλον δεν ήταν τυχαίο. Εκτιμώ, δε, ότι αν η απόφαση αυτή είχε εκδοθεί πριν την προκήρυξη, τότε θα ήταν ακόμη πιο αναιμικό ενδιαφέρον των γιατρών (οι αιτήσεις ήταν λιγότερο από τις μισές θέσεις)… Ας έλθουμε τώρα στο περιεχόμενο της απόφασης:

Ανώμαλη προσγείωση

Από την πρώτη παράγραφο γεννιούνται ερωτήματα: «Αποφασίζουμε τον καθορισμό του τρόπου λειτουργίας των Τοπικών Ομάδων Υγείας (Τ.ΟΜ.Υ.), οι οποίες συγκροτούνται με αποφάσεις των Διοικητών των οικείων Υγειονομικών Περιφερειών για την υποστήριξη του έργου που παρέχουν οι υφιστάμενες δημόσιες δομές παροχής υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ.) και οι αποκεντρωμένες μονάδες τους».

Δηλαδή, οι ΤΟΜΥ συγκροτούνται για την υποστήριξη του έργου που παρέχουν οι υφιστάμενες μονάδες, δηλαδή, τα σημερινά κέντρα υγείας και ΠΕΔΥ. Κι εγώ ο αφελής που νόμιζα, πιστεύοντας τις δηλώσεις των Ξανθού και Πολάκη ότι οι ΤΟΜΥ και ο οικογενειακός γιατρός θα είναι στο επίκεντρο μίας μεγάλης μεταρρύθμισης !!

Η απόφαση το ξεκαθαρίζει πλήρως και πιο κάτω: Κάθε Τ.ΟΜ.Υ. λειτουργεί στο πλαίσιο της τοπικής αρμοδιότητας συγκεκριμένου Κέντρου Υγείας (Κ.Υ.), εφεξής Κ.Υ. Αναφοράς, και υποστηρίζει το έργο του. Και οι ΤΟΜΥ «υπάγονται διοικητικά στην οικεία Υγειονομική Περιφέρεια (Υ.Πε.), μέσω των Κέντρων Υγείας». Εύλογη απορία: Πού υπάγονται τελικά διοικητικά; Στα Κέντρα Υγείας ή στις ΥΠΕ;

Αποσπάσεις από αλλού…

Ας πάμε και στα πιο βαθιά. Η απόφαση ανοίγει το δρόμο τελικά οι μονάδες να στελεχωθούν με προσωπικό από άλλους φορείς, νοσοκομεία και κέντρα υγείας. Αναφέρει επί λέξει: «Επίσης για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας των Τ.ΟΜ.Υ., ο Διοικητής της Υ.Πε. μπορεί να  τις συγκροτεί και με προσωπικό από τους φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας αρμοδιότητάς του». Άρα, ετοιμαστείτε για αποσπάσεις από νοσοκομεία και κέντρα υγείας…

Δυνατότητα εγγραφής στο μητρώο κάθεΤ.ΟΜ.Υ. θα έχει κάθε κάτοικος του δήμου εντός του οποίου εδρεύει αυτή. Ωστόσο, δεν αναφέρεται τελικά πόσος θα είναι αυτός ο πληθυσμός για να δούμε και αν τελικά η εκάστοτε Τ.ΟΜ.Υ. μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού αυτού.

Η απόφαση αναφέρει ότι «κάθε κάτοικος έχει δικαίωμα εγγραφής σε μία μόνο Τ.ΟΜ.Υ. σε ολόκληρη την επικράτεια, μέσω ηλεκτρονικού συστήματος εγγραφής». Και ότι «έργο των Τ.ΟΜ.Υ. είναι η παροχή δωρεάν, καθολικής, κατάλληλης, αποτελεσματικής, αποδοτικής, ποιοτικής και ανθρωποκεντρικής πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στον εγγεγραμμένο πληθυσμό».

Εδώ γεννάται το ερώτημα: τι γίνεται, αν κάποιος πολίτης δεν είναι εγγεγραμμένος; Δεν θα έχει πρόσβαση; Αν απευθύνεται σε νοσοκομείο ή κέντρο υγείας, θα παραπέμπεται στην ΤΟΜΥ; Θα μπορεί να επισκέπτεται μόνο τον ιδιωτικό τομέα, πληρώνοντας το κόστος από την τσέπη του; Προφανώς, πρόκειται για εκβιαστικό περιορισμό των επιλογών των πολιτών-ασθενών…

Τι θα συμβεί αν μία Τ.ΟΜ.Υ. δεν κάνει καλά τη δουλειά της και οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τους γιατρούς και το προσωπικό; Η απόφαση δεν αναφέρει λέξη… Λέει πάντως ότι με απόφαση του υπουργού μπορεί μία ΤΟΜΥ να κλείνει…

Μακρύς κατάλογος

Εκεί που είναι γενναιόδωρη η υπουργική απόφαση είναι στην αναφορά των παρεχόμενων υπηρεσιών. Προσέξτε τι θα παρέχουν οι μονάδες αυτές:

• την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού που καλύπτουν, με έμφαση στην πρόληψη της νόσου και την αγωγή της υγείας,
• την ανάπτυξη παρεμβάσεων και δράσεων για την προαγωγή της υγείας στην οικογένεια, στους χώρους εργασίας, στις σχολικές μονάδες και γενικά σε όλο το φάσμα της κοινότητας σε συνεργασία με φορείς κοινωνικής φροντίδας και αλληλεγγύης κ.α.,
• την πρόληψη, εκτίμηση και διαχείριση κινδύνου για μεταδιδόμενα ή μη νοσήματα σε ομάδες ή άτομα του πληθυσμού σε συνεργασία με τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας,
• τη συστηματική παρακολούθηση της υγείας του πληθυσμού ευθύνης τους, στην Τ.ΟΜ.Υ. και κατ΄ οίκον,
• την αντιμετώπιση οξέων και επειγόντων προβλημάτων υγείας και την παραπομπή αυτών στα Κέντρα Υγείας ή στα Νοσοκομεία,
• την προγραμματισμένη φροντίδα υγείας ενηλίκων και παιδιών,
• την παρακολούθηση και συνδιαχείριση με το θεράποντα ιατρό χρόνιων νοσημάτων στη Τ.ΟΜ.Υ. και κατ’ οίκον,
• τη συμβουλευτική και την υποστήριξη σε άτομα και οικογένειες,
• την κατ’ οίκον φροντίδα υγείας- κατ’ οίκον νοσηλεία και κατ’ οίκον αιμοληψία σε μη δυνάμενους να μεταβούν στις οικείες μονάδες Π.Φ.Υ.,
• τη μετανοσοκομειακή φροντίδα και αποκατάσταση,
• την αναγνώριση ψυχικών παθήσεων σε συνεργασία με τις Μονάδες Ψυχικής Υγείας του Τομέα Ψυχικής Υγείας
• την ανίχνευση περιστατικών εξαρτήσεων και παραπομπή στους αρμόδιους φορείς απεξάρτησης,
• τη φροντίδα μητέρας-παιδιού και τη μέριμνα για οικογενειακό προγραμματισμό σε συνεργασία με τους αρμόδιους επαγγελματίες υγείας του Κ.Υ. Aναφοράς,
• την εκπαίδευση και καθοδήγηση ατόμων και οικογενειών για τη διαχείριση χρόνιων νοσημάτων και καταστάσεων υψηλού κινδύνου για την υγεία τους,
• την υγειονομική φροντίδα της τρίτης ηλικίας,
• την παρακολούθηση της πολυνοσηρότητας και
• τη συλλογή και αξιοποίηση στοιχείων επιδημιολογικής επιτήρησης, σύμφωνα με το Διεθνή Υγειονομικό Κανονισμό σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες δημόσιας υγείας.

Ομολογώ ότι ο κατάλογος αυτός είναι εντυπωσιακός. Και εκεί που αρχίζεις να αισιοδοξείς, διαβάζεις το ακόλουθο και σου κόβεται το χαμόγελο: «Επισημαίνεται ότι οι Τ.ΟΜ.Υ. παρέχουν υπηρεσίες ανεξάρτητα από την απουσία μέλους ή μελών της διεπιστημονικής ομάδας»!

Την ίδια ώρα όμως οι ΤΟΜΥ θα «συνεργάζονται, κατά περίπτωση, επιστημονικά και επιχειρησιακά με λοιπούς δημόσιους φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, Μονάδες Ψυχικής Υγείας, Δομές Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων, Δομές Κοινωνικής Προστασίας, λοιπές δομές (π.χ. σχολεία, Κ.Α.Π.Η. κ.λπ), επαγγελματίες και φορείς του ιδιωτικού τομέα».  Λόγια, λόγια, λόγια…

Και πως θα συνεργάζεται με άλλους φορείς όταν σε άλλο σημείο της απόφασης απαγορεύεται στους απασχολούμενους (προσέξτε όχι εργαζόμενους!) στις ΤΟΜΥ, «να μεταφέρουν εκτός Τ.ΟΜ.Υ. οποιαδήποτε έγγραφα ή αντίγραφα εγγράφων, στοιχεία, υλικά και αντικείμενα που έχουν περιέλθει στην κατοχή τους στο πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων τους, εκτός αν συντρέχει υπηρεσιακός λόγος»…

Σούπερ ήρωες γιατροί

Οι γιατροί στις ΤΟΜΥ θα είναι σούπερ ήρωες. Η απόφαση ορίζει ότι ο ιατρός ειδικότητας γενικής ιατρικής ή παθολογίας για τον ενήλικο πληθυσμό οφείλει ιδίως:

• να διαγιγνώσκει θέματα υγείας του ατόμου και να εντοπίζει τις πιθανές αιτίες τους,
• να επιλύει και να χειρίζεται συνήθη προβλήματα υγείας,
• να συνδιαχειρίζεται τους χρόνιους ασθενείς και τις διαταραχές ψυχικής υγείας,
• να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της πολυφαρμακίας
• να μεριμνά για τη φροντίδα των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρία,
• να διασφαλίζει την παροχή υπηρεσιών ανακουφιστικής-παρηγορητικής αγωγής και φροντίδας,
• να συντείνει στην ψυχοκοινωνική ευεξία στο πλαίσιο των αναγκών του ασθενούς, της οικογένειάς του και του πληθυσμού μιας γεωγραφικά προσδιορισμένης περιοχής,
• να συμβάλλει στο συντονισμό και στη συνέχεια της φροντίδας υγείας, στην παραπομπή στα άλλα επίπεδα του συστήματος υγείας και σε εξειδικευμένες υπηρεσίες φροντίδας υγείας,
• να λαμβάνει, διατηρεί και ανανεώνει το ατομικό ιστορικό υγείας και τις συνήθειες ζωής του ατόμου, που σχετίζονται με αυτήν και να τα καταχωρεί στον Ατομικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας (Α.Η.Φ.Υ.)
• να παραπέμπει σε ιατρούς ειδικοτήτων
• να μεριμνά για την παρακολούθηση της υγείας του εγγεγραμμένου πληθυσμού ευθύνης
• να πραγματοποιεί επισκέψεις στον τόπο κατοικίας των ασθενών, όποτε αυτό κρίνεται απαραίτητο

Εδώ προκύπτουν αρκετά «θέματα». Τι να εννοεί ο ποιητής όταν λέει «συνδιαχειρίζεται τους χρόνιους ασθενείς και τις διαταραχές ψυχικής υγείας;». Με ποιον; Μάλλον με κάποιον ειδικό γιατρό. Και αν ο ειδικός, που παρακολουθεί π.χ. ένα διαβητικό είναι ιδιώτης γιατρός, τι γίνεται;

Παραδέχομαι πάντως τους συντάκτες της απόφασης γιατί είναι πολύ μπροστά όσον αφορά τα καθήκοντα και τη λειτουργία ενός γιατρού, διότι αυτός θα πρέπει «να συντείνει στην ψυχοκοινωνική ευεξία στο πλαίσιο των αναγκών του ασθενούς, της οικογένειάς του και του πληθυσμού μιας γεωγραφικά προσδιορισμένης περιοχής». Τώρα πώς θα τα κάνει όλα αυτά; Με τι εργαλεία, υποστήριξη, πόρους και εκπαίδευση;

Βέβαια, για να είμαι δίκαιος, έχει αναφερθεί από τον Ανδρέα Ξανθό ότι το προσωπικό που θα επιλεγεί θα περάσει από ειδική εκπαίδευση, αλλά μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε περισσότερα.

Εξίσου ηχηρά είναι ορισμένα από τα καθήκοντα του επισκέπτη υγείας σε κάθε ΤΟΜΥ. Ανάμεσα στα άλλα, θα πρέπει «να στοχεύει στη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία» και «να βελτιώνει τους όρους και τις συνθήκες στην ποιότητα ζωής στην κοινότητα».

Ιατρικές εξετάσεις

Ποιές εξετάσεις θα γίνονται στις ΤΟΜΥ; Δεν ορίζεται ρητά. Αυτό που αναφέρεται είναι ότι «ως απαραίτητος ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός ορίζεται αυτός, ο οποίος είναι ικανός να εξυπηρετήσει τις ανάγκες για παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Για εξειδικευμένες εξετάσεις οι ωφελούμενοι παραπέμπονται στο ΚΥ Αναφοράς ή σε άλλους δημόσιους φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας. Η λήψη δειγμάτων δύναται να λαμβάνει χώρα στον χώρο της Τ.ΟΜ.Υ. και το δείγμα να αποστέλλεται στο αρμόδιο δημόσιο εργαστήριο».

Προφανώς, παραπομπή σε ιδιωτικό εργαστήριο δεν προβλέπεται. Είμαι περίεργος να δω αν τα οικεία κέντρα υγείας και ΠΕΔΥ είναι σε θέση να ανταποκριθούν στη ζήτηση, που θα προκύψει και ποιος θα είναι τελικά ο χρόνος ανταπόκρισης (κλείσιμο ραντεβού, ιατρική επίσκεψη, εξετάσεις, διάγνωση και αντιμετώπιση).

Φυσικά, όλα αυτά θα κριθούν στην πράξη. Οι πολίτες θα «αγκαλιάσουν» το νέο θεσμό; Θα εγγραφούν στο μητρώο της ΤΟΜΥ; Τι θα ισχύσει για όσους δεν εγγραφούν; Τελικά πόσοι από τους γιατρούς, που έκαναν αίτηση, θα αποδεχθούν το διορισμό; Το υπόλοιπο προσωπικό που θα επιλεγεί, θα ανταποκριθεί στο ρόλο του;

Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Και θα φανεί, αν η κυβέρνηση εννοεί πραγματικά όσα διακηρρύτει και κυρίως αν είναι σε θέση να τα υλοποιήσει. Και δεν πρόκειται για μία μεταρρύθμιση μόνο σε επικοινωνιακό επίπεδο, με βασικό γνώμονα – όχι τις πραγματικές ανάγκες αλλά – τις επερχόμενες εκλογές…