Βιο-ομοειδή και διαβήτης

Του Γεωργίου Δ. Δημητριάδη, Καθηγητή Παθολογίας, Διευθυντή Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής, Μονάδας Έρευνας και Διαβητολογικού Κέντρου ΕΚΠΑ, ΠΓΝΑ «Αττικόν» και Προέδρου της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Ο πρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας απαντά στις βασικές ερωτήσεις γύρω από τα βιο-ομοειδή και τη θέση τους στη διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη.

ΕΡ_Τι είναι το βιο-ομοειδές και σε τι διαφέρει από ένα επώνυμο πρωτότυπο βιολογικό προϊόν;

ΑΠ_Τα βιο-ομοειδή είναι σύνθετα βιολογικά φάρμακα τα οποία είναι παρόμοια, αλλά όχι ταυτόσημα (έχουν τελείως διαφορετικό τρόπο παρασκευής), με τα ήδη εγκεκριμένα πρωτότυπα σκευάσματα τα οποία είναι ήδη σε κυκλοφορία. Σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε να μην έχουν σημαντικές κλινικές διαφορές με τα φάρμακα αναφοράς. Για την κυκλοφορία και την κλινική εφαρμογή των πρωτότυπων φαρμάκων, οι διεθνείς οργανισμοί (όπως ο Ευρωπαϊκός και ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων) βασίζονται σε προκλινικές και κλινικές πολυκεντρικές μελέτες φάσης 1, 2 και 3, δημοσιευμένες σε μεγάλα ξενόγλωσσα περιοδικά (όπως το New England Journal of Medicine, το Lancet και το JAMA), οι οποίες αποδεικνύουν ότι το προϊόν είναι ασφαλές και δραστικό. Για την κυκλοφορία ενός βιο-ομοειδούς προϊόντος η έγκριση βασίζεται στις αποδείξεις ότι δεν έχει κλινικές διαφορές από το πρωτότυπο σκεύασμα όσον αφορά την ασφάλεια και τη δραστικότητα με βάση μελέτες φάσης 1 και 3 σε ασθενείς. Τα βιο-ομοειδή φάρμακα είναι φθηνότερα από τα πρωτότυπα σκευάσματα, γεγονός το οποίο δικαιολογεί και το ενδιαφέρον της φαρμακοβιομηχανίας για την παραγωγή τους.

ΕΡ_Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ ενός βιο-ομοειδούς και ενός γενόσιμου φαρμάκου;

ΑΠ_Τα γενόσημα είναι μικρά μόρια τα οποία παράγονται με απλή χημική διαδικασία. Είναι πανομοιότυπα αντίγραφα των πρωτότυπων φαρμάκων όσον αφορά τη χημική τους δομή, τη δοσολογική τους συσκευασία, την ασφάλεια, τη δραστικότητα, την οδό χορήγησης, την ποιότητα και τις ενδείξεις χορήγησης. Ως εκ τούτου, διαφορετικές φαρμακευτικές εταιρείες μπορούν να παράγουν ακριβή αντίγραφα του πρωτότυπου σκευάσματος μόλις λήξει η πατέντα. Τα γενόσημα φάρμακα χορηγούνται συνήθως από το στόμα.

Τα βιο-ομοειδή προϊόντα έχουν εντελώς διαφορετικό τρόπο παρασκευής από τα γενόσημα. Είναι μεγαλύτερα και πιο περίπλοκα μόρια, τα οποία παράγονται από ζώντες οργανισμούς, όπως βακτηρίδια ή φυτικά και ζωικά κύτταρα με τεχνικές βιο-τεχνολογίας (ανασυνδυασμένου DNA). Πρέπει να μην έχουν διαφορές από τα πρωτότυπα φάρμακα όσον αφορά τη δοσολογική μορφή, την οδό χορήγησης και τη δραστικότητα. Είναι απαραίτητο να δρουν στον οργανισμό με τον ίδιο τρόπο και να έχουν τις ίδιες ακριβώς θεραπευτικές ενδείξεις όπως τα πρωτότυπα φάρμακα. Σε αντίθεση με τα γενόσιμα, χορηγούνται συνήθως ως ενέσιμα, ενώ οι διαφορές στις διαδικασίες βιο-τεχνολογικής παραγωγής μεταξύ των εταιρειών συνεπάγονται την αδυναμία χαρακτηρισμού των βιο-ισοδυνάμων προϊόντων ως ταυτόσημων. 

ΕΡ_Πόσο ασφαλές στην κλινική πράξη είναι ένα βιο-ομοειδές φάρμακο;

ΑΠ_Οτιδήποτε αφορά την κλινική χορήγηση φαρμάκων οφείλει να τεκμηριώνεται με κλινικές μελέτες. Οι εταιρείες που παράγουν τα βιο-ομοειδή πρέπει να ολοκληρώσουν μια σειρά μελετών φάσης 1 και 3, ώστε να εκτιμηθεί η φαρμακοκινητική (διακυμάνσεις, επίπεδα στην κυκλοφορία του αίματος και διάρκεια δράσης) και η φαρμακοδυμανική τους συμπεριφορά (κλινική χορήγηση σε ασθενείς), με σκοπό να αποδειχθεί η ομοιότητά τους με το πρωτότυπο φάρμακο αναφοράς όσον αφορά την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχει καθιερώσει ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο για τα βιο-ομοειδή προϊόντα, το οποίο παρακολουθείται και ενημερώνεται σε συνεχή βάση. 

ΕΡ_Για ποιες καταστάσεις κυκλοφορούν βιο-ομοειδή προϊόντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

ΑΠ_Αυτήν τη στιγμή, υπάρχουν βιο-ομοειδή προϊόντα διαθέσιμα για μια σειρά παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της αναιμίας, της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, του σακχαρώδους διαβήτη και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Όσον αφορά τον σακχαρώδη διαβήτη, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε το 2014 την κυκλοφορία της πρώτης βιο-ομοειδούς γλαργινικής ινσουλίνης, η οποία κυκλοφορεί και στη χώρα μας από τη Φαρμασέρβ-Λίλλυ. Είναι βασική ινσουλίνη 24ωρης δράσης και έχει όλα τα φαρμακοκινητικά και φαρμακοδυναμικά χαρακτηριστικά της πρωτότυπης γλαργινικής ινσουλίνης, άρα μπορεί να την αντικαταστήσει με ασφάλεια και χωρίς να γίνει καμία αλλαγή στις ενδείξεις, στις μονάδες ή στον τρόπο χορήγησης. Σημαντικό είναι να τονισθεί ότι η βιο-ομοειδής γλαργινική ινσουλίνη, αν και ίδιας δραστικότητας, είναι φθηνότερη από το πρωτότυπο σκεύασμα.

Έχουν συντεθεί δύο ακόμα βιο-συνθετικές γλαργινικές ινσουλίνες από άλλες φαρμακευτικές εταιρείες, καθώς και μια βιο-συνθετική μορφή του ταχείας δράσης (γευματικού) αναλόγου ινσουλίνης lispro, τα οποία έχουν πάρει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και αναμένεται σύντομα η κυκλοφορία τους και στη χώρα μας.

Who is who

Ο καθηγητής Γ. Δημητριάδης γεννήθηκε στην Αθήνα. Πήρε το πτυχίο Ιατρικής από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το PhD στη Βιοχημεία και τον Μεταβολισμό από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Μεγ. Βρετανία. Ήταν Research Fellow στο Τμήμα Ενδοκρινολογίας και Σακχαρώδη Διαβήτη στην Ιατρική Σχολή Mayo Clinic (Πανεπιστήμιο Μινεάπολης, Μινεσότα, ΗΠΑ, 1980-1983) και στο Τμήμα Βιοχημείας και Κυτταρικού Μεταβολισμού, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, Μεγ. Βρετανία (1986-1988).

Η παρούσα θέση του είναι καθηγητής Παθολογίας-Μεταβολικών Παθήσεων και διευθυντής της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής, Μονάδας Έρευνας και Διαβητολογικού Κέντρου του ΕΚΠΑ στο ΠΓΝΑ «Αττικόν».

Από τον Μάρτιο 2017 είναι πρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας. Είναι κριτής εργασιών σε 40 ξενόγλωσσα ιατρικά περιοδικά, μεταξύ των οποίων: American Journal of Physiology, Diabetes Care, Diabetes, Diabetologia, Drugs, Metabolism, European Journal of Clinical Investigation, Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, European Journal of Endocrinology.

Οι ερευνητικές του ενασχολήσεις περιλαμβάνουν: 1) την επίδραση των αντι-ινσουλινικών ορμονών (θυροξίνης, γλυκοκορτικοειδών, αυξητικής ορμόνης, αυξητικών παραγόντων) στην ευαισθησία του ήπατος, των σκελετικών μυών και του λιπώδους ιστού στην ινσουλίνη, 2) τη θεραπευτική αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 με ινσουλίνη και του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 με αντιδιαβητικά δισκία και ινσουλίνη, 3) την επίδραση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και της παχυσαρκίας στην ευαισθησία του μυϊκού και λιπώδους ιστού στην ινσουλίνη.

Έχει δημοσιεύσει πάνω από 200 εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά μετά από κρίση (peer-reviewed) και έχει πάνω από 6.000 αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία.

Πηγή: PhB