Ζ. Ραγκούσης: Ήρθε η ώρα για αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης

Συνέντευξη με τον γενικό διευθυντή της Pfizer Ελλάς για τις οριζόντιες περικοπές, την αξιολόγηση των νέων φαρμάκων, τα γενόσημα, αλλά και το τι περιμένει από την επικείμενη έξοδο της χώρας από το Μνημόνιο.

Όσοι γνωρίζουν σε βάθος την αγορά φαρμάκου στην Ελλάδα λένε ότι υπάρχει μια μεγάλη εταιρεία, που είναι η πιο αντιπροσωπευτική όλου του κλάδου: η Pfizer Ελλάς, θυγατρική της ομώνυμης αμερικανικής επιχείρησης. Και αυτό διότι διαθέτει φάρμακα όλων των κατηγοριών, από παλιά και καταξιωμένα, όπως το Lipitor και το Viagra, εμβόλια όπως το Prevenar, μέχρι και καινοτόμα, όπως το βιολογικό Enbrel και το ογκολογικό Imbrance.

Έτσι, η συζήτηση με τον νέο γενικό διευθυντή της εταιρείας, κ. Ζαχαρία Ραγκούση, διαθέτει ειδικό βάρος για τις εξελίξεις και προοπτικές στον φαρμακευτικό κλάδο.

Αξιοποιήσαμε την ευκαιρία και τον ρωτήσαμε για όλα: τις οριζόντιες περικοπές, την αξιολόγηση των νέων φαρμάκων, τα γενόσημα αλλά και τι περιμένει από την επικείμενη έξοδο της χώρας από το Μνημόνιο.

Αν και δηλώνει ότι, κρίνοντας από το 2017, δεν μπορεί να είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος, χαρακτηρίζει την έξοδο της χώρας από το Μνημόνιο «μεγάλη ευκαιρία και πρόκληση», τονίζοντας ότι η «προσδοκώμενη αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, ώστε να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των ασθενών».

Για τις εξελίξεις τη νέα χρονιά είναι σαφής: «Η επιπλέον έκπτωση 25% για τα νεοεισερχόμενα φάρμακα στη λίστα αποζημίωσης οδηγεί σε συνολικές εκπτώσεις που μπορεί να φτάσουν και πάνω από 50%. Οι δε διαδικασίες διαπραγμάτευσης δεν έχουν ακόμη ούτε συγκεκριμένο δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης ούτε σαφείς κανόνες». Έτσι, προειδοποιεί ότι «αν δεν διορθωθούν αυτά τα θέματα, προφανώς θα υπάρξουν δυσχέρειες πρόσβασης κυρίως στους ασθενέστερους οικονομικά».

Δηλώνει πάντως: «Είμαστε πρόθυμοι να εργαστούμε από κοινού με το Υπουργείο Υγείας και τους αρμόδιους φορείς και να συμφωνήσουμε ένα χρονοδιάγραμμα μετάβασης σε έναν ανεξάρτητο οργανισμό αξιολόγησης HTA, με την απαραίτητη όμως δομική και λειτουργική ανεξαρτησία, που θα εξασφαλίζει με διαφάνεια την άμεση πρόσβαση των ασθενών σε πραγματικά καινοτόμες θεραπείες».

Παράλληλα όμως επισημαίνει ότι «θα πρέπει να εδραιωθεί και στη χώρα μας μια αξιόπιστη και διαφανής διαδικασία αξιολόγησης της φαρμακευτικής καινοτομίας, με στόχο την άμεση πρόσβαση των ασθενών σε νέες θεραπείες που έρχονται να καλύψουν σημαντικές ιατρικές ανάγκες».

ΕΡ_Παρότι η εταιρεία σας είναι μία από τις μεγαλύτερες στον κλάδο, λίγοι γνωρίζουν σε βάθος για την Pfizer στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας δώσετε περισσότερες πληροφορίες για τη δραστηριότητα της εταιρείας σας στη χώρα μας;

ΑΠ_H Pfizer έχει ισχυρή και σταθερή παρουσία στην Ελλάδα. Δραστηριοποιείται στη χώρα μας από το 1960. Διαθέτουμε περισσότερα από 100 φαρμακευτικά προϊόντα, με στόχευση στην αντιμετώπιση σοβαρών παθήσεων, την πρόληψη και την ευεξία. Η εταιρεία μας λειτουργεί με επιχειρησιακές μονάδες αφιερωμένες σε τομείς που περιλαμβάνουν εμβόλια, φάρμακα σπανίων παθήσεων, ογκολογικά, ανοσολογίας, αντιβιοτικά, φάρμακα γενικής ιατρικής, καρδιολογικά και προϊόντα φαρμακείου.

Κάθε χρόνο, 4,6 εκατομμύρια κουτιά φαρμάκων της Pfizer παράγονται στην Ελλάδα ενώ παράλληλα συνεργαζόμαστε με 600 ελληνικές επιχειρήσεις. Η συνολική άμεση ετήσια συμβολή της Pfizer Hellas στην ελληνική οικονομία (φόροι, ασφαλιστικές εισφορές, μισθοί, επενδύσεις σε έρευνα, πληρωμές προμηθευτών, επιστροφές κ.λπ.) ανέρχεται στα 144 εκατ. ευρώ.

Στην Pfizer Hellas απασχολούνται πάνω από 300 συνάδελφοι, υψηλής επιστημονικής κατάρτισης. Η εταιρεία μας παρέχει διαρκή εκπαίδευση και ευκαιρίες ανάπτυξης σε ένα πρότυπο εργασιακό περιβάλλον. Μάλιστα, μερικοί από τους συνάδελφους μας αναλαμβάνουν διεθνείς ρόλους, με υπευθυνότητες σε ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές, με έδρα την Ελλάδα. Για όλους τους παραπάνω λόγους η Pfizer Hellas έχει επανειλημμένα ανακηρυχθεί ως εταιρεία με το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον από τον διεθνή οργανισμό “Great Place to Work”.

Αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας, της αποστολής και της εταιρικής μας φιλοσοφίας αποτελεί η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Οι πρωτοβουλίες μας περιλαμβάνουν προγράμματα συμπτωματικού ελέγχου, εθελοντικές δράσεις, δωρεές, στήριξη της απασχόλησης νέων πτυχιούχων, δημιουργία υποδομών σε απομακρυσμένες περιοχές/νησιά. Σε επιβράβευση των παραπάνω, η εταιρεία πέτυχε σημαντική τιμητική διάκριση από τον Εθνικό Δείκτη Εταιρικής Ευθύνης (CRI). Οι εργαζόμενοί μας αναγνωρίζουν τη σημασία αυτών των δράσεων και συμμετέχουν ενεργά τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην υλοποίησή τους.

ΕΡ_Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το 2018 η κατάσταση στον χώρο της υγείας και στην αγορά φαρμάκου;

ΑΠ_Κρίνοντας από τις εξελίξεις το 2017, δεν μπορώ να είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος. Εάν συνεχίσουν να εφαρμόζονται τα ίδια μέτρα οριζόντιων περικοπών, περιορισμών και αιφνιδιασμών, τα περιθώρια σχεδιασμών και επενδύσεων είναι ιδιαίτερα περιορισμένα και κάθε πρόβλεψη είναι επισφαλής. Το 2018, βέβαια, μπορεί να αποτελέσει μεταβατική περίοδο για τη φαρμακευτική αγορά, καθώς νέες, σημαντικές αλλαγές στη διαδικασία αξιολόγησης και αποζημίωσης των φαρμάκων βρίσκονται σε εξέλιξη. Η κατεύθυνση αυτών των αλλαγών και η ουσιαστική συμμετοχή του κλάδου μας θα καθορίσουν και την πιθανότητα εξόδου από το σημερινό αδιέξοδο. Δική μας επιδίωξη είναι να συμβάλουμε στη δημιουργία ανεξάρτητων θεσμών αξιολόγησης της φαρμακευτικής καινοτομίας και την καθιέρωση διάφανων κανόνων αποζημίωσης, με βάση την αξία ενός ιδιοσκευάσματος και την ιατρική ανάγκη που καλύπτει.

Η προσδοκώμενη θετική αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, ώστε να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των ασθενών. Μια τέτοια θετική εξέλιξη θα αντιμετώπιζε τις στρεβλώσεις και τις δυσχέρειες στις εμπορικές δραστηριότητες, που παρατηρήθηκαν στην αγορά του φαρμάκου τα τελευταία χρόνια. Θα έδινε παράλληλα χρόνο και χώρο για να εφαρμοστούν οι διαρθρωτικές αλλαγές που έχει ανάγκη ο χώρος της υγείας και του φαρμάκου.

ΕΡ_Εκτός απροόπτου, το καλοκαίρι, η χώρα θα εξέλθει από το Μνημόνιο. Τι πιστεύετε ότι θα σημάνει αυτό για τον τομέα της υγείας και τον κλάδο σας;

ΑΠ_Η ολοκλήρωση του Μνημονίου τον Αύγουστο του 2018 είναι μια μεγάλη ευκαιρία και ταυτόχρονα πρόκληση για όλους. Έχουμε την ευκαιρία να αποδείξουμε ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης στη χώρα και να συνεργαστούμε ώστε να καλύψουμε το χαμένο έδαφος. Αυτό προϋποθέτει ορθολογική αξιοποίηση των πόρων, κίνητρα για επενδύσεις σε κλινικές μελέτες και στην παραγωγή, ουσιαστική συνεργασία όλων των φορέων, διαφάνεια, προγραμματισμό, και κυρίως τόλμη. Η ανάπτυξη της οικονομίας πρέπει να αποτελέσει εφαλτήριο για τη χρηματοδότηση στον τομέα της υγείας, που περικόπηκε στα χρόνια των μνημονίων, καθώς η δημόσια δαπάνη για την υγεία μειώθηκε σε αξίες κατά 50% περίπου, σε σχέση με το 2009. Η αντίστοιχη μείωση στη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη ξεπέρασε το 60%, φθάνοντας την κατά κεφαλήν δαπάνη κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Είναι, λοιπόν, εξαιρετική ευκαιρία να βελτιώσουμε την εικόνα αυτή, ώστε να προστατέψουμε την υγεία των συμπολιτών μας, δημιουργώντας ευνοϊκές συνθήκες για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Καμία οικονομική πρόοδος δεν μπορεί να σημειωθεί αν δεν στηρίζεται σε υγιείς πολίτες.

ΕΡ_Έπειτα από καθυστέρηση ετών, η Πολιτεία προχωρεί στη δημιουργία ενός φορέα αξιολόγησης τεχνολογιών υγείας, μέτρο το οποίο ζητούσε και ο κλάδος σας. Πώς κρίνετε την πρωτοβουλία της κυβέρνησης;

ΑΠ_Ένας φορέας αξιολόγησης τεχνολογιών υγείας είναι απαραίτητος και θα έπρεπε να έχει δημιουργηθεί εδώ και πολλά χρόνια, επομένως η πρωτοβουλία είναι θετική. Όμως, ο πρόσφατος σχετικός νόμος που καθορίζει τη νέα διαδικασία αξιολόγησης απέχει πολύ από τη διεθνή επιστημονική πρακτική, καθώς δεν φαίνεται να αξιολογεί και να διαφοροποιεί την καινοτομία, έχοντας θέσει ως κεντρικό κριτήριο το κόστος στον προϋπολογισμό και όχι την αξία που μια νέα τεχνολογία μπορεί να προσφέρει στον ασθενή και στο σύστημα υγείας γενικότερα.

Παρά τη θεσμοθέτηση της επιτροπής ΗΤΑ, δεν καταργείται η ύπαρξη του εξωτερικού κριτήριου (9-6-3) ως προϋπόθεση για να αποζημιωθεί το φάρμακο, ανεξάρτητα από τον βαθμό καινοτομίας του και της ιατρικής ανάγκης που καλύπτει. Επομένως, ακυρώνει τη διαδικασία της αξιολόγησης και μπορεί να προκαλέσει σημαντικές καθυστερήσεις στην πρόσβαση των ασθενών (πάνω από 2 έτη σε κάποιες περιπτώσεις), οδηγώντας σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις.

Κατανοούμε ότι βρισκόμαστε στα πρώτα βήματα μιας σημαντικής μεταρρύθμισης στον χώρο της υγείας. Είμαστε πρόθυμοι να εργαστούμε από κοινού με το Υπουργείο Υγείας και τους αρμόδιους φορείς και να συμφωνήσουμε ένα χρονοδιάγραμμα μετάβασης σε έναν ανεξάρτητο οργανισμό αξιολόγησης HTA, με την απαραίτητη όμως δομική και λειτουργική ανεξαρτησία, που θα εξασφαλίζει με διαφάνεια την άμεση πρόσβαση των ασθενών σε πραγματικά καινοτόμες θεραπείες.

ΕΡ_Παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί τα τελευταία χρόνια, οι δαπάνες για φάρμακα παραμένουν εκτός στόχου. Τι θεωρείτε ότι έφταιξε και δεν υπάρχει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα; Τι έχετε να αντιπροτείνετε ώστε να καταφέρουμε να ελέγξουμε ορθολογικά τις δαπάνες;

ΑΠ_Η δημόσια δαπάνη για τα φάρμακα στην περίοδο των μνημονίων έχει μειωθεί από 5,400 δισ. στα 1,945. Το δημόσιο έχει εξοικονομήσει 3,5 δισ. στον ετήσιο προϋπολογισμό του. Αυτή η δραστική μείωση δεν έγινε επειδή άλλαξαν οι ανάγκες των ασθενών, ούτε γιατί αξιολογήθηκαν τα φάρμακα ως προς την αξία και την ανάγκη που καλύπτουν. Έγιναν με μειώσεις τιμών, αυξανόμενες οριζόντιες υποχρεωτικές εκπτώσεις και επιστροφές χρημάτων από τις εταιρείες προς το κράτος (clawback). Ταυτόχρονα, με τον ίδιο προϋπολογισμό καλύπτονται τώρα και οι ανασφάλιστοι συμπολίτες μας, ενώ θα έπρεπε να καλύπτονται από πρόσθετα ποσά. Το 2017, το ποσό υπολογίζεται στα 165 εκατ. ευρώ. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες λειτούργησαν ως υπεύθυνοι εταιρικοί πολίτες κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, στηρίζοντας τις ανάγκες των ασθενών στην Ελλάδα.

Όμως η αδυναμία να συγκρατηθεί η κατανάλωση σε χαμηλότερα επίπεδα δείχνει ότι οι πραγματικές ανάγκες των ασθενών δεν καλύπτονται από τον προϋπολογισμό για τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, που έχει οριστεί αυθαίρετα, λόγω των μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας.

Κατά συνέπεια, θα πρέπει να προχωρήσουμε σε σημαντική αύξηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης ή να εξαιρεθούν από τη δαπάνη αυτή τα ποσά για τους ανασφάλιστους (και να καλυφθούν από άλλους λογαριασμούς κοινωνικής πρόνοιας του προϋπολογισμού ή μέσω ενός ειδικού ταμείου αλληλεγγύης). Επίσης, το τμήμα της δαπάνης που αφορούν τα εμβόλια δεν θα πρέπει να είναι μέρος της φαρμακευτικής δαπάνης, γιατί οι εμβολιασμοί πραγματοποιούνται σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού και έχουν στόχο την προστασία της Δημόσιας Υγείας μέσω της ανοσοποίησης του πληθυσμού.

Ταυτόχρονα, βέβαια, θα πρέπει να υπάρξει υποχρεωτική εφαρμογή του συνόλου των θεραπευτικών πρωτοκόλλων στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση.

ΕΡ_Ο υπουργός Υγείας έχει μιλήσει ευθέως για κερδοσκοπία με τις υψηλές τιμές των νέων, καινοτόμων φαρμάκων. Τι έχετε να του απαντήσετε; Αλήθεια, γιατί τα νέα φάρμακα είναι τόσο ακριβά;

ΑΠ_Στην Ελλάδα, οι τιμές των φαρμάκων καθορίζονται από το κράτος, και τίθεται ως τιμή ο μέσος όρος των τριών φθηνότερων στην Ευρώπη. Σύμφωνα με έρευνα της Quintiles IMS, στις αρχές του 2017, η μέση τιμή ανά (SU) στα on patent προϊόντα, στην Ελλάδα, ήταν 0,86 ευρώ, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ήταν 1,79 ευρώ. Σε αυτές τις τιμές επιβάλλονται υποχρεωτικές εκπτώσεις 14-30% και επιστροφές (clawback) που ξεπερνούν το 15% (ανάλογα με το προϊόν και το δίκτυο διανομής), επομένως η Ελλάδα συγκριτικά με τις ευρωπαϊκές χώρες έχει σημαντικά χαμηλότερες τιμές.

Την τελευταία δεκαετία, βέβαια, υπάρχουν σημαντικές ερευνητικές επιτυχίες σε νέα επιστημονικά πεδία, όπως η ανοσο-ογκολογία, οι εξατομικευμένες και γονιδιακές θεραπείες, που έχουν ως στόχο να βελτιώνουν σημαντικά τη ζωή των ασθενών. Οι επιστημονικές αυτές εξελίξεις, σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες προδιαγραφές των εγκριτικών αρχών, έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της δαπάνης για την Έρευνα & Ανάπτυξη, ενός νέου καινοτόμου σκευάσματος, από 1 δισ. δολ. τη δεκαετία του 1990-2000 σε 2,6 δισ. δολ. τη δεκαετία 2000-2010.

Επομένως, αυτά τα προϊόντα διεκδικούν τιμές υψηλότερες από τα ήδη υπάρχοντα, είτε γιατί καλύπτουν ανάγκες θεραπευτικές που πριν ήταν ακάλυπτες, είτε προσφέρουν σημαντικό όφελος, είτε αφορούν περιορισμένο αριθμό ασθενών. Τα προϊόντα αυτά όμως, σταδιακά, αποκτούν και ανταγωνισμό, και το κράτος επιτυγχάνει ακόμα μεγαλύτερες εκπτώσεις μέσα από διαδικασίες διαπραγματεύσεων (πολύ πρόσφατη είναι η ανακοίνωση του Υπουργείου για την επιτυχή κατάληξη των διαπραγματεύσεων για την ηπατίτιδα).

Σαν κοινωνία, νομίζω ότι προτεραιότητά μας πρέπει να είναι να συνεχίσουμε να ερευνούμε και να ανακαλύπτουμε θεραπείες που βελτιώνουν ή επιμηκύνουν τη ζωή των ασθενών. Η διαρκής επικέντρωση στο υψηλό κόστος σε μια χώρα με «παγωμένες» επί τρία χρόνια δαπάνες και μειωμένες 60% από το 2009 ίσως να μας οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι όλοι μας περιμένουμε να έχουμε περισσότερη φροντίδα και νεότερες και περισσότερες θεραπευτικές λύσεις σε κάθε στάδιο της ζωής, αλλά ειδικά όταν δεν είμαστε πια νέοι…

ΕΡ_Η ελληνική κυβέρνηση συμμετέχει ενεργά σε διαβουλεύσεις με άλλες χώρες, ώστε ανά ομάδες να γίνουν διαπραγματεύσεις με τις φαρμακοβιομηχανίες. Πώς κρίνετε αυτήν την πρωτοβουλία;

ΑΠ_Η συνεργασία των χωρών της Ευρώπης σε θέματα που αφορούν την υγεία των πολιτών της είναι πάντα θετική. Όπως επίσης και οποιαδήποτε πρωτοβουλία οδηγεί σε ταχύτερη πρόσβαση των ασθενών σε νέα, καινοτόμα φάρμακα, σε μεταφορά τεχνογνωσίας οργάνωσης θεσμών και εφαρμογής βέλτιστων και ορθολογικών πρακτικών στην αξιολόγηση της καινοτομίας. Οι συμμαχίες αυτές μπορεί να είναι ακόμα πιο επωφελείς για την Ελλάδα, εφόσον δεν περιορίζονται αποκλειστικά στη μείωση των τιμών των φαρμάκων (κατά τεκμήριο, η χώρα μας έχει συγκριτικά χαμηλές τιμές). Ακόμη και για αυτό όμως θα πρέπει να ξεπεραστούν οι σημαντικές διαφορές των συστημάτων υγείας και των οικονομικών μεγεθών των χωρών που συμμετέχουν και οι αντίστοιχες στρατηγικές υγείας που εφαρμόζουν.

Οι συνεργασίες αυτές θα πρέπει να επεκταθούν και σε επίπεδο εφαρμογής πολιτικών υγείας, κυρίως σε προγράμματα πρόληψης, με χώρες που έχουν θετικά αποτελέσματα, σε συγκεκριμένους δείκτες υγείας. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μια βιβλιογραφική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε το 2017 στο Lancet, η δεύτερη πιο σημαντική αιτία σε σχέση με τα χαμένα έτη ζωής που προκαλεί (YLLs) στην Ελλάδα είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ σε χώρες της δυτικής Ευρώπης, όπως η Ιταλία, πέφτει στην τέταρτη θέση. Μπορούμε, λοιπόν, να συνεργαστούμε με τις χώρες αυτές, ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση των εγκεφαλικών και στην Ελλάδα.

Ένα, επίσης, πεδίο συνεργασίας θα μπορούσε να είναι σχετικά με τη μείωση του καπνίσματος στη χώρα μας, καθώς άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν πετύχει πολύ καλύτερες επιδόσεις και θα μπορούσαν να μας μεταφέρουν τις εμπειρίες τους σε σχέση με τα προγράμματα διακοπής που έχουν εφαρμόσει.

ΕΡ_Η διείσδυση των γενοσήμων στην Ελλάδα είναι μικρότερη από ό,τι σε άλλες χώρες. Ποια μέτρα θεωρείτε ότι πρέπει να ληφθούν ώστε να αυξηθεί η χρήση τους;

ΑΠ_Τα γενόσημα αλλά και τα off patent φάρμακα αποτελούν σημαντικό πυλώνα για τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας, καθώς προσφέρουν καθιερωμένες θεραπείες σε χαμηλές τιμές. Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες, τα γενόσημα κέρδισαν μεγάλα μερίδια αγοράς την προηγούμενη δεκαετία, προσφέροντας πολύ χαμηλότερες τιμές απέναντι σε πρωτότυπα προϊόντα, που, ενώ έχαναν πατέντα, διατηρούσαν συγκριτικά ψηλές τιμές. Η τακτική αυτή διευκόλυνε τη διείσδυση των γενοσήμων, ειδικά σε χώρες όπου στα φαρμακεία μπορούσε να γίνει υποκατάσταση, και οι ασθενείς έβλεπαν μεγάλες διαφορές τιμών.

Στην Ελλάδα, η χρήση των γενοσήμων υποστηρίχθηκε έντονα, κυρίως με την έναρξη της κρίσης και των μνημονίων, απέναντι σε προϊόντα εκτός πατέντας, που οι τιμές τους κατέρρεαν λόγω των συνεχών μειώσεων. Σε αυτήν τη διαρκή πτώση τιμών δεν υπήρχε σημαντικό κίνητρο για τους ασθενείς να αλλάξουν θεραπείες. Διαφορές τιμών λίγων ευρώ για μηνιαία θεραπεία προφανώς δεν είναι σημαντικό κίνητρο. Ταυτόχρονα, τα μερίδια αγοράς των γενοσήμων δεν είναι παρόμοια σε όλες τις θεραπευτικές κατηγορίες, ούτε εμφανίζουν παρόμοιες τάσεις όπως στο εξωτερικό. Σε συγκεκριμένες κατηγορίες είναι υψηλά, ενώ σε κάποιες κατηγορίες δεν υπάρχουν καθόλου ή έχουν πολύ μικρά μερίδια.

Μια πρώτη παρατήρηση είναι ότι σε αγορές όπου οι λιανικές τιμές είναι ήδη ιδιαίτερα χαμηλές  και προσιτές για μεγάλη μερίδα πολιτών δεν είναι εύκολο να κάνει διαφορά ένα γενόσημο.

Η συνεχής συμπίεση των τιμών, λοιπόν, εξασφαλίζει μεν χαμηλής τιμής φάρμακα, δεν επιτρέπει όμως επαρκή διαφοροποίηση των γενοσήμων. Το κράτος ίσως πρέπει να επικεντρωθεί περισσότερο στην τιμή αποζημίωσης και λιγότερο στη ρύθμιση των λιανικών τιμών. Πιστεύω ότι έτσι θα σταθεροποιηθούν σχετικά οι τιμές, το σύστημα αποζημίωσης θα κερδίσει, ενώ θα ενισχύσουν τη θέση τους και τα γενόσημα.

ΕΡ_Γενικότερα, και διεθνώς, όλες οι χώρες λαμβάνουν μέτρα για τη βελτίωση της βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας. Ποια είναι η θέση σας προς την κατεύθυνση αυτή για το ελληνικό ΕΣΥ;

ΑΠ_Η γήρανση του πληθυσμού, σε συνδυασμό με τη σοβαρή δημοσιονομική στενότητα, απαιτεί βαθιές προσαρμογές του συστήματος υγείας στις χώρες της ΕΕ, και ειδικότερα στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το μέσο ποσοστό του πληθυσμού άνω των 65 στις χώρες της ΕΕ αυξήθηκε από ένα ποσοστό χαμηλότερο του 10% το 1960 σε σχεδόν 20% το 2015, ενώ προβλέπεται ότι θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο, σε 30%, το 2060. Τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ελλάδα είναι ακόμη μεγαλύτερα.

Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν σημαντικές προκλήσεις στη λειτουργία των συστημάτων υγείας αλλά και στην ανάπτυξη των εθνικών οικονομιών σε περιβάλλον δημοσιονομικής στενότητας. Απαιτούνται βαθιές μεταρρυθμίσεις και προσαρμογές του συστήματος, που θα επιτρέψουν και θα στηρίξουν την προαγωγή της υγιούς γήρανσης και την ανταπόκριση του συστήματος στις αυξανόμενες και συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες για υγειονομική περίθαλψη.

Για να έχουν οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας τη δυνατότητα μιας υγιούς και ενεργής ζωής πρέπει να εφαρμοστούν μακροχρόνια προγράμματα πρόληψης, με στόχο τον έλεγχο χρόνιων νόσων, αλλά και τη μείωση του φορτίου των μεταδοτικών νοσημάτων (όπως γρίπη ή πνευμονιοκοκκική νόσος) μέσω προγραμμάτων μαζικού εμβολιασμού ενηλίκων.

Η καθιέρωση του συστήματος πρωτοβάθμιας περίθαλψης με θεσμοθετημένους στόχους ως προς τη βελτίωση συγκεκριμένων δεικτών υγείας (π.χ. αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης των ενηλίκων, μείωση του ποσοστού των καπνιστών) θα μπορούσε να συμβάλει στην επιτυχή ανταπόκριση του συστήματος υγείας στις μελλοντικές ανάγκες των πολιτών.

Παράλληλα, θα πρέπει να εδραιωθεί και στη χώρα μας μια αξιόπιστη και διαφανής διαδικασία αξιολόγησης της φαρμακευτικής καινοτομίας, με στόχο την άμεση πρόσβαση των ασθενών σε νέες θεραπείες που έρχονται να καλύψουν σημαντικές ιατρικές ανάγκες.

ΕΡ_Μέχρι πρότινος, οι Έλληνες ασθενείς απολάμβαναν σχεδόν ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις νέες θεραπείες. Πολλοί φοβούνται ότι με τα νέα μέτρα που έχουν θεσπιστεί θα υπάρξουν προβλήματα στην πρόσβαση των ασθενών στις νέες θεραπείες. Πώς βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα;

ΑΠ_Παρά τη νομοθέτηση της επιτροπής HTA, το εξωτερικό προαπαιτούμενο κριτήριο (9-6-3) παραμένει, όπως παραμένει και το 25% επιπλέον rebate. Τα κριτήριο αυτό έχει μοναδικό στόχο την καθυστέρηση της πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. Δεν έχει καμία επιστημονική βάση, ούτε λειτουργεί ορθολογικά, αφού για λόγους συγκυρίας μπορεί να ενταχθεί στη θετική λίστα φάρμακο που αποζημιώνεται σε 6 ευρωπαϊκές χώρες( και κυκλοφορεί σε 9) και όχι ένα φάρμακο που αποζημιώνεται σε 12 χώρες (γιατί κυκλοφορεί σε 26!). Η στρεβλή αυτή κατάσταση γίνεται προφανώς δυσχερέστερη αν το εξεταζόμενο φάρμακο καλύπτει σημαντικό θεραπευτικό κενό σε ευαίσθητες ομάδες ασθενών, όπως οι καρκινοπαθείς.

Η επιπλέον έκπτωση 25% για τα νεοεισερχόμενα φάρμακα στη λίστα αποζημίωσης οδηγεί σε συνολικές εκπτώσεις που μπορεί να φτάσουν και πάνω από 50%. Το γεγονός αυτό, προφανώς, κάνει τις εταιρείες ιδιαίτερα διστακτικές στον σχεδιασμό των επόμενων κινήσεών τους. Οι δε διαδικασίες διαπραγμάτευσης δεν έχουν ακόμη ούτε συγκεκριμένο δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης ούτε σαφείς κανόνες.

Αν δεν διορθωθούν αυτά τα θέματα, προφανώς θα υπάρξουν δυσχέρειες πρόσβασης, κυρίως στους ασθενέστερους οικονομικά. Μάλιστα, σε έρευνα της ΑLCO που πραγματοποιήθηκε το 2017, πάνω από 6 στους 10 πολίτες απάντησαν ότι η μειωμένη πρόσβαση σε νέα, καινοτόμα φάρμακα σημαίνει κίνδυνο για την υγεία τους.

Οι περισσότεροι Έλληνες έχουν όλα αυτά τα χρόνια θυσιάσει πολλά. Ελπίζω να μη χρειαστεί να διακινδυνεύσουμε το επίπεδο των υπηρεσιών υγείας που μέχρι τώρα θεωρούσαμε δεδομένο.

ΕΡ_Πολλοί πιστεύουν ότι στον φαρμακευτικό κλάδο υποβόσκει μια σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα σε ελληνικές και ξένες –θυγατρικές πολυεθνικών– φαρμακευτικές επιχειρήσεις. Ποια είναι η θέση της Pfizer, ως μια εταιρεία που διαθέτει τόσο καινοτόμα όσο και εκτός πατέντας φάρμακα;

ΑΠ_Συγκρούσεις υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα ανάμεσα σε όλες τις εταιρείες, αφού υπάρχει ανταγωνισμός. Αυτό όμως δεν εμποδίζει την Pfizer αλλά και άλλες πολυεθνικές εταιρείες να συνεργάζονται με ελληνικές στην παραγωγή, διακίνηση και προώθηση φαρμάκων. Σήμερα όμως το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα δυσμενές για όλους και οδηγεί αναγκαστικά σε συγκλήσεις παρά σε διαφοροποιήσεις. Η συμπίεση των τιμών, η αβεβαιότητα, οι καθυστερήσεις στον υπολογισμό των rebate, τα μεταβαλλόμενα clawback επηρεάζουν όλους. Η πιθανή αναγκαστική προσαρμογή σχεδιασμών για τα νέα προϊόντα αφορά όλους, αφού το ζητούμενο είναι πλέον η βιωσιμότητα των προϊόντων.

Είναι αλήθεια ότι σαν εταιρεία έχουμε μεγάλο εύρος προϊόντων, που μας επιτρέπει να παρακολουθούμε καλύτερα την αγορά. Στο παρελθόν, υπήρξαν περίοδοι που κάποια μέτρα επηρέαζαν μια κατηγορία προϊόντων και άλλοτε μια άλλη. Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή, όλα τα προϊόντα και όλες οι κατηγορίες είναι σε εξίσου δύσκολη θέση. Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό σε όλους.

Το Μνημόνιο θα ολοκληρωθεί τον Αύγουστο, και οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις είναι σε πολύ χειρότερη κατάσταση από το 2009. Έχουμε συμβάλει σημαντικά στην περίοδο της κρίσης και περιμένουμε πιο ορθολογικά μέτρα από εδώ και πέρα, που θα μας επιτρέψουν να συνεχίσουμε να συμβάλλουμε στη βελτίωση της υγείας των ασθενών και στην οικονομική ανάκαμψη της χώρας.

ΕΡ_Είναι φανερό ότι η χώρα δεν μπορεί να εξέλθει από την κρίση αν δεν υπάρξουν ξένες επενδύσεις. Ηγείστε της θυγατρικής μίας από τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες παγκοσμίως. Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να κινηθεί η χώρα για να πείσει μια εταιρεία σαν τη δική σας να επενδύσει περισσότερο στην Ελλάδα;

ΑΠ_Η ανάπτυξη και οι επενδύσεις για να επιτευχθούν χρειάζονται κίνητρα, σταθερό και προβλέψιμο περιβάλλον. Πρέπει να ξεκινήσει άμεσα ένας εποικοδομητικός διάλογος ανάμεσα στον κλάδο μας και την κυβέρνηση, ώστε να αρθεί η αβεβαιότητα που προκαλούν τα οριζόντια μέτρα όπως αυτό του clawback, να υπάρξει η δυνατότητα προγραμματισμού και, φυσικά, να αποφευχθούν οι αιφνιδιασμοί που προκαλούν μέτρα με αναδρομική ισχύ. Είναι σημαντικό –και ίσως καθοριστικό– το αν θα υπάρχει σωστή λειτουργία του φορέα αξιολόγησης HTA, στα πρότυπα των μεγάλων χωρών, που θα εξασφαλίζει πρόσβαση των ασθενών στις καινοτόμες θεραπείες.

Αν υπάρξουν τα παραπάνω, είναι αυτονόητο ότι ο φαρμακευτικός κλάδος μπορεί να συμβάλει περαιτέρω στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας μέσω αυξημένων επενδύσεων σε θέσεις εργασίας, κλινικές μελέτες και παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων. Ειδικά στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, όπου η Pfizer ηγείται παγκοσμίως, μπορούμε ως χώρα να προσελκύσουμε σημαντικές επενδύσεις.

Αν δούμε το παράδειγμα του Βελγίου, όπου πραγματοποιούνται επενδύσεις σε κλινικές μελέτες ύψους περίπου 2,5 δισ. ευρώ κάθε χρόνο, είναι αποτέλεσμα σύμπραξης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, η οποία δίνει προτεραιότητα στην καινοτομία στον φαρμακευτικό κλάδο και στις ξένες επενδύσεις.

Η χώρα μας όμως έχει τις δυνατότητες να εξελιχθεί σε διεθνές ιατρικό ερευνητικό κέντρο –καθώς έχει υψηλού επιπέδου επιστημονικό προσωπικό– και να αποκτήσει, σε σύντομο χρονικό διάστημα, σημαντικό πλεονέκτημα έναντι άλλων χωρών στον επενδυτικό αυτό τομέα.

ΕΡ_Ποια είναι τα σχέδια και οι προτεραιότητές σας για τη νέα χρονιά;

ΑΠ_Το 2018 είναι άλλη μια χρονιά αβεβαιότητας και ερωτηματικών, ειδικά για εμάς, που θέλουμε να εισαγάγουμε στη χώρα μας καινοτόμες θεραπείες και ένα νέο εμβόλιο. Προϊόντα που ήδη κυκλοφορούν στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Προσπαθούμε να υπολογίσουμε και να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις των μέτρων, να προσαρμόσουμε τις προβλέψεις μας και να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα των προϊόντων μας. Δεν είναι πλέον εύκολο αυτό, αλλά καθήκον μας είναι να προσπαθούμε. Καθήκον μας είναι να λειτουργούμε αποτελώντας πρότυπο επιχειρηματικά και κοινωνικά, αλλά κυρίως έχοντας προτεραιότητα τις ανάγκες των ασθενών.

Είμαστε έτοιμοι, και σαν εταιρεία και σαν κλάδος, να συμβάλουμε στην εδραίωση σχέσης εμπιστοσύνης με τους κρατικούς φορείς. Στόχος μας είναι η ανάπτυξη πραγματικού διαλόγου, για τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου συστήματος υγείας, όπου θα αναγνωρίζεται η αξία που προσφέρει η καινοτομία στον ασθενή, στο σύστημα και την οικονομία.

Πέρα από τους εμπορικούς στόχους, η Pfizer, ως μια κορυφαία βιοφαρμακευτική εταιρεία, στον ελληνικό χώρο, και αυτή τη χρονιά, θα αναλάβει πρωτοβουλίες για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των συμπολιτών μας σε θέματα που αφορούν την πρόληψη και την προστασία της υγείας.

Επίσης, αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο μας ως μια εταιρεία που στέκεται δίπλα σε ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού, που πλήττονται περισσότερο τα χρόνια αυτά της οικονομικής κρίσης. Για τον σκοπό αυτό έχουμε και φέτος προγραμματίσει μια σειρά ενεργειών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, για να ανακουφίσουμε τους συμπολίτες μας που έχουν την ανάγκη μας.

Πηγή: Ph.B