33 χρόνια από την πρώτη μεταμόσχευση ήπατος στην Ελλάδα- Ποια βήματα έχουν γίνει

Κορυφαίο επίτευγμα της σύγχρονης Ιατρικής θεωρείται η μεταμόσχευση ως αντιμετώπιση της ολικής φθοράς ενός οργάνου και  αντικατάστασή του από ένα υγιές.  Στη χώρα μας  η πρώτη μεταμόσχευση ήπατος  πραγματοποιήθηκε στις 30 Μαΐου 1990  στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης από την ομάδα του καθηγητή Αντώνη Αντωνιάδη και έκτοτε έχουν αλλάξει πολλά.

Η μεταμόσχευση του ήπατος αποτελεί μια από τις πιο δύσκολες και περίπλοκες χειρουργικές πράξεις σε όλη την ιατρική. Η επέμβαση  που διενήργησε πριν 33 χρόνια ο καθηγητής Αντωνιάδης είχε διάρκεια 5,5 ώρες. Ο καθηγητής που διεύθυνε την Κλινική Μεταμοσχεύσεων στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο και δίδασκε στο ΑΠΘ σε εισήγησή του είχε κάνει έκκληση για αλλαγή νοοτροπίας ένατι μιας «σωστικής θεραπείας» και κατέκρινε την αδιαφορία του κοινού, ενώ στηλίτευε τα σενάρια νοσηρών  μυαλών περί εμπορίας οργάνων. Σημειώνεται ότι η πρώτη μεταμόσχευση ήπατος Παίδων πραγματοποιήθηκε το 1992, σύμφωνα με στοιχεία του ΑΠΘ. Έκτοτε, τα  δεδομένα έχουν αλλάξει, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του ΕΟΜ, αφού πριν από τη μεταμόσχευση οι ασθενείς με προχωρημένη ηπατική ανεπάρκεια πέθαιναν μέσα σε μήνες ή λίγα χρόνια. Πλέον, το 80-90% των ασθενών που υποβάλλονται σε μεταμόσχευση επιβιώνει τον πρώτο χρόνο, ενώ η 5-ετής και η 10-ετής επιβίωση ανέρχονται στο 70 % και 65 %, με εξαιρετική ποιότητα ζωής (European Liver Transplant Registry, www.eltr.com).

30 χρόνια μετά στο πεδίο των μεταμοσχεύσεων

Για την ενίσχυση των μεταμοσχεύσεων στην χώρα μας εκπονήθηκε μελέτη για την κατάρτιση Εθνικού Σχεδίου για τη Δωρεά και Μεταμόσχευση Οργάνων, το 2019 ύστερα από ανάθεση του Ιδρύματος Ωνάση στο London  School of Economics. Όπως ανακοινώθηκε τότε στην Ευρώπη είχε υπολογιστεί ότι κάθε 9 λεπτά προστίθεται ένας νέος ασθενής στις εθνικές λίστες για μεταμόσχευση, ενώ σε ετήσια βάση 6.500 άνθρωποι αποβιώνουν περιμένοντας στη λίστα αναμονής. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα είχε εκτιμηθεί ότι περισσότεροι από 1.300 άνθρωποι βρίσκονταν στη λίστα αναμονής για μεταμόσχευση. Ενδεικτικό ήταν ότι 11.500 νεφροπαθείς στη χώρα μας υποβάλλονταν το 2019 σε αιμοκάθαρση, με  υπολογισμούς πως το 25% από αυτούς θα έχει αποβιώσει τον 1ο χρόνο. Χαρακτηριστικό ακόμη είναι ότι στην Ελλάδα υπολογίζεται πως 8,8 χρόνια είναι ο μέσος όρος αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού. Συνεπώς, η χώρα μας βρισκότααααν στις τελευταίες θέσεις στις μεταμοσχεύσεις στην Ευρώπη.

H χαμηλή αναλογία δοτών οργάνων στην Ελλάδα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο επισημάνθηκε σε εκδήλωση του ΙΣΑ, η οποία είχε πραγματοποιηθεί την ίδια χρονιά με αφορμή την Πανελλήνια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων. Ειδικότερα, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος υπολογιζόταν στους 18 δότες ανά εκατομμύριο, ενώ στην Ελλάδα έφθανε στους μόλις 4,8 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού.

Επιπρόσθετα, η έλευση  της πανδημίας επέτεινε τα προβλήματα και σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΜ, κατά το πρώτο 3μηνο της πανδημίας (Μάρτιος–Μάιος 2020), οι μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη μειώθηκαν δραματικά, έφθασαν περίπου σε μηδενικό επίπεδο. Η συρρίκνωση του αριθμού διαπιστώθηκε όχι μόνο στις μεταμοσχεύσεις από αποβιώσαντες αλλά και από ζώντες δότες. Το γεγονός αποδίδεται στην προσπάθεια  προφύλαξης ληπτών και δοτών από  πιθανή νόσηση από τον SARS-CoV-2.

Ευτυχώς έναν χρόνο αργότερα, τα στοιχεία του ΕΟΜ καταμαρτυρούσαν ότι το διάστημα  Μαρτίου 2020 με Μάρτιο 2021, «ο συνολικός αριθμός τόσο των δοτών οργάνων, όσο και των πραγματοποιηθεισών μεταμοσχεύσεων δεν υστέρησε σε σχέση με τη δραστηριότητα ενός οποιουδήποτε άλλου έτους». Μεσούσης της πανδημίας, διενεργήθηκαν 121 μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών, αριθμός μεγαλύτερος από τον μέσο ετήσιο αριθμό της τελευταίας πενταετίας (107 μεταμοσχεύσεις). Ενθαρρυντικό ακόμη ήτανν ότι το Εθνικό Μητρώο Εθελοντών αυξήθηκε κατά 25% διαθέτοντας 195.000 δότες μυελού των οστών. Η προσπάθεια ευαισθητοποίησης για τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις συνεχίζεται και  έχει μπει σε νέα «τροχιά» εν έτη 2023, με καινοτόμο πρόγραμμα σεμιναρίων για ολοκληρωμένη πληροφόρηση που καταρρίπτει τους μύθους και τα στερεότυπα που μπερδεύουν την κοινή γνώμη.