Πρόσφατες επιδημιολογικές αναλύσεις παρέχουν νέα δεδομένα σχετικά με το πολλαπλούν μυέλωμα (ΠΜ), μια αιματολογική κακοήθεια που επηρεάζει τα πλασματοκύτταρα. Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Αθηνών συνοψίζουν τις τάσεις θνησιμότητας, τις θεραπευτικές εξελίξεις και τις διαφορές στην επιβάρυνση της νόσου μεταξύ γεωγραφικών περιοχών.

Αναφορικά με τις τάσεις θνησιμότητας και θεραπευτικά επιτεύγματα στις ΗΠΑ, η μελέτη από το Mass General Cancer Center ανέλυσε δεδομένα από τη βάση SEER, επισημαίνοντας τη σταδιακή μείωση της θνησιμότητας από το ΠΜ, ιδίως μετά την εισαγωγή νέων θεραπειών όπως είναι οι αναστολείς πρωτεασώματος και τα μονοκλωνικά αντισώματα. Οι νεότερες θεραπείες, συμπεριλαμβανομένων των θεραπειών CAR T-κυττάρων, φαίνεται να βελτιώνουν την επιβίωση των ασθενών.

Παγκόσμια επιδημιολογική επισκόπηση

Η έκθεση Global Burden of Disease (GBD) 2021 εξετάζει την επίπτωση και τη θνησιμότητα του ΠΜ σε περισσότερες από 200 χώρες. Σύμφωνα με τα ευρήματα, η συνολική επιβάρυνση της νόσου αυξάνεται, με αξιοσημείωτες γεωγραφικές διαφορές. Οι περιοχές υψηλού εισοδήματος εμφανίζουν σταθερότητα ή μείωση στη θνησιμότητα, ενώ σε χώρες με περιορισμένη πρόσβαση σε θεραπεία η θνησιμότητα παραμένει υψηλή.

Τα πρόσφατα δεδομένα που δημοσιεύθηκαν από τη βάση επιδημιολογικών δεδομένων SEER των ΗΠΑ και τη μελέτη Global Burden of Disease (GBD) 2021. Τα στοιχεία σχολιάζουν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Δέσποινα Φωτίου (Επίκουρη Καθηγήτρια Παθολογικής Φυσιολογίας-Αιματολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Παθολόγος, Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής) .

Ευρήματα

Η συνολική επιβάρυνση από το ΠΜ αυξάνεται, με τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στην αντιμετώπιση της νόσου. Οι περιοχές με υψηλό κοινωνικοδημογραφικό δείκτη (SDI), όπως είναι η Βόρεια Αμερική και η Δυτική Ευρώπη, παρουσιάζουν σταθερότητα ή μείωση στη θνησιμότητα, ενώ σε χώρες με περιορισμένη πρόσβαση σε θεραπεία η θνησιμότητα παραμένει υψηλή.

Μεταξύ 1975 και 1994:

Η  θνησιμότητα από το ΠΜ αυξήθηκε σταθερά (Ετήσια ποσοστιαία μεταβολή [APC] 1,43%) λόγω των περιορισμένων θεραπευτικών επιλογών που βασίζονταν κυρίως σε αλκυλιωτικούς παράγοντες και κορτικοστεροειδή.

Δεκαετία 1990

Η ενσωμάτωση της θεραπείας με υψηλή δόση μελφαλάνης με αυτόλογη μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων (ASCT) στα μέσα της δεκαετίας του 1990 συνδέθηκε με μια μέτρια μείωση της θνησιμότητας από το 1994 έως το 2002 (APC -0,70%).

Μεταξύ 2002 και 2009

Μια πιο σημαντική μείωση της θνητότητας σημειώθηκε το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (APC -1,85%), μετά την εισαγωγή των ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων (IMiDs), όπως είναι η θαλιδομίδη και η λεναλιδομίδη, και των αναστολέων του πρωτεασώματος (PIs), όπως η βορτεζομίμπη. Αυτές οι θεραπείες οδήγησαν σε βελτιωμένη επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου και θεωρείται ότι συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση της θνησιμότητας.

Από το 2009 έως το 2014

Οι τάσεις θνησιμότητας παρέμειναν σχετικά σταθερές (APC 0,52%), συμπίπτοντας με μια περίοδο χωρίς εγκρίσεις νέων φαρμάκων.

Μεταξύ 2014 και 2022

Παρατηρήθηκε περαιτέρω σημαντική μείωση (APC -2,08%). Η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε από τη διαθεσιμότητα πολλαπλών νεών θεραπευτικών επιλογών, συμπεριλαμβανομένων των μονοκλωνικών αντισωμάτων (π.χ. daratumumab, elotuzumab), των συζευγμένων αντισωμάτων-φαρμάκων, των θεραπειών με CAR T-κύτταρα και των ανφιειδικών αντισωμάτων έναντι νέων αντιγονικών στόχων πάνω στο κύτταρο του πολλαπλού μυελώματος.

Μελλοντικές προοπτικές

Οι αναλύσεις καταδεικνύουν τη σημασία της συνεχιζόμενης έρευνας και της βελτίωσης της πρόσβασης σε θεραπείες, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανισότητες στην υγειονομική περίθαλψη και να βελτιωθεί η έκβαση των ασθενών παγκοσμίως.

Σύμφωνα με πρόσφατες αναλύσεις, η επίπτωση του πολλαπλού μυελώματος (ΠΜ) αυξάνεται σταθερά, με σημαντικές γεωγραφικές διαφοροποιήσεις. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η θνησιμότητα από ΠΜ έχει μειωθεί αισθητά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, κυρίως λόγω της εισαγωγής νέων θεραπειών, όπως είναι οι αναστολείς πρωτεασώματος και τα μονοκλωνικά αντισώματα. Παρόλα αυτά, οι ανισότητες στην πρόσβαση στις θεραπείες παραμένουν σημαντικές, επηρεάζοντας τα αποτελέσματα σε διαφορετικούς πληθυσμούς ασθενών.

Παγκόσμια επιβάρυνση και προκλήσεις

Οι ειδικοί επισημαίνουν την ανάγκη για στοχευμένες στρατηγικές δημόσιας υγείας, που θα βελτιώσουν την πρόσβαση στις θεραπείες και θα μειώσουν τις γεωγραφικές ανισότητες. Η έγκαιρη διάγνωση, η βελτίωση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων και η ενίσχυση των υποδομών υγειονομικής περίθαλψης θεωρούνται κρίσιμα βήματα για την αντιμετώπιση της νόσου σε παγκόσμιο επίπεδο.