Μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος από το κάπνισμα ;

Ίσως και να μπορεί. Τουλάχιστον, αυτό προσπαθεί να πετύχει μια από τις μεγαλύτερες καπνοβιομηχανίες στον κόσμο, η Philip Morris International (PMI). Έχει ξεκινήσει έρευνες στα πρότυπα των φαρμακοβιομηχανιών, με στόχο να αναπτύξει νέα, καπνικά προϊόντα – όπως λέγονται – και να αποδείξει με κλινικές μελέτες ότι αυτά μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο για την υγεία των καπνιστών!

Η υπόθεση έχει και έντονο ελληνικό ενδιαφέρον για δύο κυρίως λόγους:

Πρώτον, ο Διευθύνων Σύμβουλος της PMI είναι Έλληνας, ο κ. Ανδρέας Καλαντζόπουλος, με καταγωγή από την Ηλεία. Εργάζεται εκεί από το 1985, προερχόμενος από την General Motors (OPEL).

Και δεύτερον, η PMI έχει εξαγοράσει την ελληνική καπνοβιομηχανία ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ και προχωρεί σε επενδύσεις ύψους 300 εκατ. στη χώρα μας. Θυμίζω και την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στο εργοστάσιο της εταιρείας στον Ασπρόπυργο. Εργοστάσιο, το οποίο σύντομα θα πάψει να παράγει κλασικά τσιγάρα και η παραγωγή του θα αφορά μόνο αυτά τα νέα, καπνικά προϊόντα.

Το IQOS

Το πρώτο από αυτά τα προϊόντα, που κυκλοφορούν ήδη και στην Ελλάδα, είναι το λεγόμενο IQOS. Θυμίζει ηλεκτρονικό τσιγάρο, αλλά δεν έχει καμία απολύτως σχέση. Δεν περιέχει υγρό, αλλά δέχεται μία «ράβδο καπνού». Αυτή περιέχει λίγο καπνό, ειδικής επεξεργασίας, ο οποίος κατά τη χρήση του IQOS, δεν καίγεται, αλλά θερμαίνεται.

Εδώ κρύβεται όλο το μυστικό λειτουργίας του IQOS και της νέας φιλοσοφίας της PMI: Χάρη στη θέρμανση να προσφέρει την απόλαυση της λήψης νικοτίνης στον καπνιστή, χωρίς όμως τις περισσότερες από τις υπόλοιπες, επικίνδυνες χημικές ουσίες, που περιέχει ο καπνός των κοινών τσιγάρων.

Ο καπνός των κοινών τσιγάρων εκτιμάται ότι περιέχει περισσότερες από 4.000 χημικές ουσίες, από τις οποίες 43 είναι καρκινογόνες, όπως πίσσα, μονοξείδιο του άνθρακα, φορμαλδεΰδη, αμμωνία, μεθάνιο, κάδμιο, ακετόνη, βενζόλιο, γομολάκα, βουτάνιο κλπ. Γι’ αυτό και λέμε ότι «το κάπνισμα σκοτώνει»!

Εδώ ακριβώς έχει ρίξει το βάρος της και η πολύχρονη και πολυδάπανη έρευνα της PMI. Για παράδειγμα, οι έρευνες που έχουν γίνει για το IQOS δείχνουν ότι ο αερόλιμα, που παράγεται από τη χρήση του περιέχει περίπου 95% λιγότερες χημικές ουσίες, σε σύγκριση με τον καπνό των κοινών τσιγάρων.

Φυσικά, πρόκειται για έρευνες, που έχει χρηματοδοτήσει και πραγματοποιήσει η ίδια η PMI. Όμως, είναι σχεδιασμένες στα πρότυπα των αντίστοιχων κλινικών μελετών, που αφορούν τις φαρμακοβιομηχανίες και όλες τους, έχουν δημοσιευτεί σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά.

Το κέντρο έρευνας

Από το 2008, μέχρι σήμερα, έχει επενδύσει περισσότερα από 3 δισ. δολάρια για έρευνα και ανάπτυξη νέων, καπνικών προϊόντων. Αιχμή του δόρατος είναι ένα υπερσύγχρονο κέντρο έρευνας και ανάπτυξης, το οποίο έχει έδρα στη μικρή πόλη Neuchâtel της Ελβετίας.

Πριν από λίγες μέρες, είχα τη μοναδική ευκαιρία να επισκεφθώ το επιβλητικό σε σχεδιασμό και λειτουργία κέντρο, που φέρει την ταιριαστή ονομασία The Cube (o Κύβος). Εκεί εργάζονται περισσότεροι από 400 επιστήμονες, οι περισσότεροι από τους οποίους προέρχονται από τον κλάδο της φαρμακοβιομηχανίας. Μάλιστα, ήδη έχει κατοχυρώσει περισσότερες από 1.400 πατέντες!

Ανοίγω εδώ και μία παρένθεση για να ομολογήσω ότι ήμουν «κουμπωμένος». Τόσα χρόνια ιατρικός συντάκτης είχα γράψει ατελείωτες σελίδες για τις δολοφονικές συνέπειες, που έχει το κάπνισμα στην υγεία. Παράλληλα, συμπληρώνοντας πλέον την Πέμπτη δεκαετία της ζωής μου, έχω ήδη χάσει αρκετούς φίλους και γνωστούς από το τσιγάρο.

Ο ίδιος το έχω κόψει εδώ και 13 χρόνια, αλλά ως Έλληνας δυστυχώς εξακολουθώ να ταλαιπωρούμαι από τον καπνό των άλλων, αφού εδώ η απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους είναι κενό γράμμα, σε αντίθεση με όλο τον υπόλοιπο, προηγμένο κόσμο.

Κλείνω την παρένθεση. Το κάπνισμα απαγορεύεται ρητώς και στον Κύβο. Επιτρέπεται όμως το IQOS. Και πρέπει να δεχθώ ότι η χρήση του σε κλειστό χώρο δεν είναι ενοχλητική για τους γύρω. Δεν ξέρω φυσικά, αν ενέχει κινδύνους για την υγεία των γύρω.

Ούτε η PMI γνωρίζει ακόμη και γενικότερα οι άνθρωποί της δεν λένε τίποτε επισήμως για τις συνέπειες στην υγεία. Αυτή την περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη διάφορες μελέτες σε ΗΠΑ και Ιαπωνία για να δώσουν τεκμηριωμένες απαντήσεις.

Όμως, όπως σας ανέφερα νωρίτερα, οι έρευνες έχουν ήδη δείξει ότι το αερόλιμα που παράγεται από το IQOS περιέχει 95% λιγότερες χημικές ουσίες. Συνεπώς, εύλογα μπορεί να υποθέσει κανείς ότι οι συνέπειες στην υγεία μπορεί να είναι πολύ λιγότερες, σε σχέση με τα κοινά τσιγάρα.

Προσέξτε, δεν αποτελεί μέθοδος διακοπής καπνίσματος. Προβάλλεται ως μία εναλλακτική λύση, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος για την υγεία. Το IQOS πωλείται στις πιο σημαντικές αγορές της Ευρώπης (Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία κ.α.), αλλά και σε χώρες εκτός Ε.Ε., όπως η Ιαπωνία, όπου σημειώνει πολύ μεγάλη εμπορική επιτυχία.

Στις ΗΠΑ, το IQOS δεν είναι ακόμη διαθέσιμο. Εκκρεμεί αίτηση της εταιρείας από το 2016 στον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) και η τελική απόφαση αναμένεται να ληφθεί εντός των επόμενων μηνών. Πάντως, η PMI έχει δρομολογήσει τις διαδικασίες, καταθέτοντας στοιχεία των κλινικών μελετών, ώστε μελλοντικά να διεκδικήσει άδεια να προβάλει σαφή ισχυρισμό προς τους καταναλωτές ότι το προϊόν είναι λιγότερο επικίνδυνο από τα κοινά τσιγάρα ή ότι ενέχει μικρότερο κίνδυνο για την υγεία.

Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι παρά τις απαγορεύσεις και τις αντικαπνιστικές εκστρατείες, το έτος 2025 θα συνεχίσουν να καπνίζουν 1 δις άνθρωποι παγκοσμίως. Ας είμαστε λοιπόν ρεαλιστές. Αν πράγματι κάποιο προϊόν όπως το IQOS συνδέεται με μικρότερο κίνδυνο για την υγεία, είναι σημαντικό θέμα από πλευράς δημόσιας υγείας.

Νομοθετικό κενό στην Ελλάδα

Διεθνώς, το θεσμικό πλαίσιο δεν είναι ακόμη σαφές, ούτε ομοιογενές. Ειδικά, σε επίπεδο Ε.Ε. υπάρχει ένας ενιαίος κανονισμός, αλλά κάθε χώρα διατηρεί σχετική αυτονομία στον τρόπο εφαρμογής και αξιολόγησης των νέων, καπνικών προϊόντων.

Έτσι, ορισμένες χώρες, όπως η Βρετανία και η Ιταλία, έχουν διαχειριστεί το ζήτημα πιο ανοιχτόμυαλα, δεχόμενες να εξετάσουν και να αξιολογήσουν τα δεδομένα των κλινικών μελετών. Στην Ελλάδα, το IQOS κυκλοφόρησε ως νέο καπνικό προϊόν μετά από απόφαση της αρμόδιας 5μελούς επιτροπής, που εδρεύει στο υπουργείο Υγείας.

Ωστόσο, υπάρχει ακόμη νομοθετικό κενό για την αξιολόγηση προϊόντων, όπως το IQOS, τα οποία μελετώνται και ενδεχομένως στο άμεσο μέλλον να αποδειχθεί ότι συνδέονται με μικρότερο κίνδυνο για την υγεία. Δεν υπάρχει θεσμοθετημένη διαδικασία, ώστε κάποια εταιρεία, όπως η PMI, να καταθέσει το σχετικό φάκελο και να αξιολογηθεί.

Οι κινήσεις της PMI δείχνουν ότι τα παθήματα των καπνοβιομηχανιών των προηγούμενων δεκαετιών, της έχουν γίνει μαθήματα. Μάλιστα, η εταιρεία έχει δηλώσει ότι η επένδυσή της σε προϊόντα «μειωμένου κινδύνου» δεν είναι πρόσκαιρη ή ευκαιριακή. Ο στόχος της είναι να σταματήσει τελείως την παραγωγή κοινών τσιγάρων! Για να δούμε…