Αιτία και συμπτώματα της κατάθλιψης σε παιδιά και εφήβους

Χριστίνα Αντωνίου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος 

Η κατάθλιψη σαν ιατρικός όρος περιγράφει μια μακροχρόνια έντονη κατάσταση θλίψης και μελαγχολίας και δεν πρέπει να συγχέεται με φυσιολογικές αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις. Επηρεάζει άτομα όλων των ηλικιών, αλλά ο τρόπος που εκδηλώνεται στα παιδιά και στους εφήβους διαφέρει μερικώς από τη συμπτωματολογία των ενηλίκων. Στους ενήλικες η κατάθλιψη συνήθως εκδηλώνεται με απόσυρση και κατατονία, ενώ στους ανηλίκους με θυμό, ένταση και παράλογα ξεσπάσματα (ευερεθιστότητα). Αυτός είναι και ο κύριος, αλλά όχι ο μόνος, λόγος που μερικές φορές οι ενήλικες (γονείς, εκπαιδευτικοί) δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν επιτυχώς τα συμπτώματα κατάθλιψης. Κάποιοι γονείς δυσκολεύονται να αποδεχτούν ότι το παιδί τους παρουσιάζει κατάθλιψη, ενώ κάποιοι άλλοι (γονείς, εκπαιδευτικοί) αντιλαμβάνονται τις συναισθηματικές διαταραχές που παρουσιάζει ως παροδικές ή αντιδραστικές σε ένα γεγονός. Είναι λογικές οι ανησυχίες ενός γονέα ή εκπαιδευτικού, αλλά είναι εξίσου σημαντική η ευαισθητοποίηση και ενημέρωσή τους για την αναγνώριση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και για την ευκολότερη και ουσιαστικότερη αναζήτηση βοήθειας.

Ποιες όμως, είναι οι αιτίες της κατάθλιψης; Η κατάθλιψη μπορεί να προκληθεί από την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων. Μερικοί από αυτούς είναι η δυσλειτουργία εγκεφαλικών χημικών ουσιών (σεροτονίνη), η γενετική προδιάθεση (οικογενειακό ιστορικό της ασθένειας) και περιβαλλοντικοί παράγοντες (πχ. διαζύγιο γονέων, αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, συναισθηματική αποστέρηση, παραμέληση, κακοποίηση, απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, χρόνια πάθηση, κτλ), ενώ έχει συνδεθεί και με την παράλληλη ύπαρξη μαθησιακών δυσκολιών και διαταραχών της συμπεριφοράς.

Στην παιδική ηλικία εκδηλώνεται με έκφραση στενάχωρων συναισθημάτων (λύπη, απελπισία, άγχος, ενοχές, συναισθήματα προσωπικής αναξιότητας), έλλειψη συγκέντρωσης, μείωση των σχολικών επιδόσεων, ευερέθιστη διάθεση (ξαφνικά έντονα ξεσπάσματα θυμού) και εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων (σωματική κόπωση, έλλειψη ενέργειας, πονοκέφαλος και πόνοι στην κοιλιά). Στην εφηβεία, εκδηλώνεται επιπλέον με ανία, απάθεια για τα ενδιαφέροντα και τις αγαπημένες εξωσχολικές δραστηριότητες, κοινωνική απόσυρση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλαγές στον ύπνο (υπερυπνία ή αϋπνία) και τη διατροφή (υπερβολική ή κατά πολύ μειωμένη κατανάλωση φαγητού), καθώς και με αυτοκτονικές τάσεις. Ειδικά οι τελευταίες είναι ιδιαίτερα σοβαρές και χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Χρειάζεται να δίνεται πάντα η δέουσα προσοχή σε ένα σχόλιο του παιδιού περί αυτοκτονικών σκέψεων και να μη θεωρείται ως υπερβολή.

Σε περίπτωση που κάποιος γονέας αντιληφθεί ή υποψιαστεί ότι πιθανόν το παιδί του να έχει καταθλιπτικά συναισθήματα ή συμπεριφορές, είναι σημαντικό να απευθυνθεί σε ειδικό για έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση. Η κατάθλιψη είναι αντιμετωπίσιμη και τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν βοηθηθούν ουσιαστικά. Εν κατακλείδι, σημαντική και απαραίτητη είναι και η ήρεμη κουβέντα με το παιδί ή τον έφηβο, ώστε να του γίνει ξεκάθαρο ότι οι γονείς είναι δίπλα του για να το βοηθήσουν και να το στηρίξουν.

Καλώντας στη Γραμμή 11525 της ένωσης “Μαζί για το παιδί” (καθημερινά 9:00-21:00), ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί μπορούν να σας στηρίξουν και να σας κατευθύνουν κατάλληλα.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Fitzpatrick C and Sharry J: Η αντιμετώπιση της κατάθλιψης στους εφήβους. Εκδόσεις Κριτική, 2006.

Κόλλιας ΚΘ: Οικογένεια και ψυχική υγεία. Εκδόσεις Σταμούλη, 2010.
Πηγή:Ψυχογραφήματα