HIV: Η παράλογη διατήρηση του στίγματος

Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS η σημερινή και παρά τα θεραπευτικά άλματα που έχουν επιτρέψει στον ιό να είναι κατ’ ουσίαν μη ανιχνεύσιμος και τους ανθρώπους που ζουν με τον HIV να φθάνουν στα βαθιά γεράματα, το στίγμα «αρνείται να εξαφανιστεί»…

Μεγαλύτερος και δυσκολότερος «εχθρός» ακόμη και από τον ιό του HIV αποδεικνύεται το στίγμα, που συνοδεύει τους οροθετικούς. Δεκαετίες μετά τον εντοπισμό των πρώτων κρουσμάτων και παρότι η γνώση γύρω από τον ιό έχει επιτρέψει την ανάπτυξη θεραπειών που καθιστούν την κατάσταση χρόνια και που επιτρέπουν στους ανθρώπους με τον ιό να έχουν κανονικές ζωές, να κάνουν σχέσεις, να δημιουργούν οικογένειες και να κάνουν παιδιά, οι κοινωνίες μας ακόμη παλεύουν με το στίγμα.

Έρευνες, στοιχεία, βιβλία ακόμη και ταινίες και σειρές έχουν αποτυπώσει τους τρόπους μετάδοσης, τη σημασία της πρόληψης αλλά και την επιτυχία της αντιρετροϊκής αγωγής, πολλοί ανάμεσα μας ακόμη φοβούνται να αγκαλιάσουν, να φιλήσουν έναν οροθετικό ή να μοιραστούν το φαγητό τους. Φαίνεται πως είναι ο φόβος, σε συνδυασμό με την παραπληροφόρηση και τα κοινωνικά στερεότυπα που τροφοδοτούν το στίγμα.

Ο Γιώργος Καπουτζίδης περιέγραψε την κατάσταση γλαφυρά, μιλώντας στην επίσημη έναρξη του 31^ου Συνεδρίου κατά του AIDS.

«Ο ιός είναι ο άγνωστος Χ που δεν ξέρουμε πως προήλθε. Και αυτόν τον άγνωστο τον έχουμε νικήσει. Ενώ το στίγμα που το έχουμε δημιουργήσει εμείς δεν μπορούμε να το νικήσουμε ακόμα. Έχουμε καταφέρει το δύσκολο, το άγνωστο, τον εχθρό που μας ήρθε ουρανοκατέβατος. Και τον έχουμε κουμαντάρει, τον δαμάσαμε, το κερδίζουμε χρόνο με το χρόνο, μέρα με τη μέρα, και το στίγμα που το χουμε φτιάξει μόνοι μας, με δική μας ευρεσιτεχνία, δεν έχουμε καταφέρει να το κερδίσουμε. Η επιστήμη προχωρά, όμως το στίγμα παραμένει ακόμη».

Fake news, στερεότυπα και σεξιστικές και έμφυλες αντιλήψεις συντηρούν το στίγμα, διατηρώντας ζωντανές αναχρονιστικές αντιλήψεις που έχουν αποδειχθεί λανθασμένες. Δυστυχώς, αυτές οι εστίες «δηλητήριου» μπορούν να βρεθούν στα πιο απίθανα σημεία. Αίτημα των ειδικών επιστημόνων να ενημερώσουν μαθητές γύρω από τον HIV έπεσε στο κενό από το Υπουργείο Υγείας, γιατί εκτός από τις ετεροφυλικές σχέσεις αναφορά γίνεται και στις ομοφυλοφιλικές…

Ακόμη χειρότερα, το βιβλίο της Βιολογίας του Λυκείου φαίνεται πως δεν έχει ανανεωθεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’90.

[Προειδοποίηση: ακουλουθεί ξεπερασμένο περιεχόμενο] «Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, η επιστήμη δε διαθέτει κατάλληλα και αποτελεσματικά μέσα αντιμετώπισης του HIV. Η ικανότητα του ιού να μεταλλάσσεται με ταχύτατους ρυθμούς καθιστά αδύνατη την αντιμετώπισή του από το ανοσοβιολογικό σύστημα και δυσκολεύει τη θεραπεία της νόσου. Η επιτυχία μιας θεραπευτικής προσπάθειας εξαρτάται από την έγκαιρη διάγνωση της νόσου» και συμπληρώνει ακόμη ότι «Υπάρχουν φάρμακα που καθυστερούν την ανάπτυξη του ιού και παρεμποδίζουν την αντίστροφη μεταγραφή. Τα φάρμακα αυτά ωστόσο έχουν σοβαρές παρενέργειες και θα πρέπει να χορηγούνται από ειδικούς γιατρούς και σε εξειδικευμένα ιατρικά κέντρα. Το AIDS, εκτός από ιατρικό πρόβλημα, εξελίσσεται παγκοσμίως σε κοινωνική μάστιγα. Τα ποσοστά κρουσμάτων της ασθένειας αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς και σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής η νόσος έχει πάρει τη μορφή πανδημίας. Γι’ αυτό το λόγο η διεθνής κοινότητα, οι διεθνείς οργανισμοί και τα οικονομικώς αναπτυγμένα κράτη πρέπει να χρηματοδοτήσουν σχετικά ερευνητικά προγράμματα. Αισιοδοξούμε ότι η ανθρωπότητα, με την πρόοδο της τεχνολογίας και την αξιοποίησή της στον τομέα της βιολογικής έρευνας, θα αντιμετωπίσει τελικά και αυτό το πρόβλημα».

Όλο λάθος, λοιπόν: η προσέγγιση μας στο θέμα, η πληροφόρηση που παρέχουμε στα παιδιά, οι προσδοκίες και οι αντιλήψεις μας. Για αυτό και οι νέοι απλά δεν κατανοούν τη σημασία της συνετούς σεξουαλικής επαφής, με τη χρήση προφυλακτικού, όπως έδειξε η μελέτη του ΕΠΙΨΥ. Για αυτό και ακούμε ιστορίες νέων που φοβούνται πως κόλλησαν HIV από έντομα, ενώ παραδέχονται ωμά ότι κάνουν σεξ χωρίς προφύλαξη.

Τα δεδομένα

Στην ουσία, λοιπόν, όπως τονίστηκε στο πλαίσιο του 31ου Πανελλήνιου Συνεδρίου AIDS της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Αντιμετώπισης AIDS (Ε.Ε.Μ.Α.Α) που ολοκληρώθηκε χθες 30/1, το UNAIDS αποφάσισε να θέσει νέους στόχους για την εξάλειψη του ιού. Συγκεκριμένα, έως το 2030 θα πρέπει να έχει διαγνωστεί το 95% όσων ζουν με τον ιό, το 95% εξ αυτών να έχει λάβει αντιρετροϊκή θεραπεία και το 95% εξ αυτών να μην έχει ανιχνεύσιμο φορτίο του ιού. Μετέτρεψε δηλαδή το «90-90-90» του 2020, σε «95-95-95» έως το 2030, όπως ανέφερε η Καθηγήτρια Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας, Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ, Γιώτα Τουλούμη.

Σε παγκόσμιο επίπεδα, τα εμπόδια στην πρόσβαση σε εξετάσεις, θεραπείες αλλά και η απουσία επαρκούς ενημέρωσης δυσχεραίνουν την επίτευξη των στόχων. Ο ΠΟΥ αναφέρει πως το 79% των 37,9 εκατομμυρίων ατόμων που ζουν με HIV (2018) έχει εξεταστεί, το 62% έλαβε θεραπεία και το 53% μόνο κατάφερε να καταστείλει τον ιό HIV.

Η χώρα μας έχει κάπως καλύτερες επιδόσεις από το σύνολο. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία έχει διαγνωστεί το 81%, εξ αυτών το 88% έχει λάβει θεραπεία, αλλά μόλις το 59% θεωρείται ότι έχει επιτύχει καταστήσει μη ανιχνεύσιμο τον ιό, κυρίως λόγω του διαχρονικού προβλήματος στη διενέργεια των εξετάσεων.

Στους βασικούς άξονες του Σχεδίου Δράσης είναι η αξιοποίηση όλων των προληπτικών μέσων όπως η Θεραπεία ως Πρόληψη (TasP), η Προφύλαξη πριν από την Έκθεση (PrEP), η Προφύλαξη μετά την Έκθεση (PEP), η αυτοεξέταση και η δυνατότητα εύκολης, δωρεάν και ταχείας εξέτασης, καθώς και η καθολική πρόσβαση των διαγνωσμένων ατόμων με HIV λοίμωξη σε ποιοτικές υπηρεσίες παρακολούθησης και φροντίδας από τη στιγμή της διάγνωσης, βάσει των κατευθυντήριων οδηγιών. Ακόμη, αναδεικνύεται η σημασία προστασίας και προαγωγής των δικαιωμάτων των οροθετικών ατόμων και των ευάλωτων ομάδων όπως οι άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, οι χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών και τα άτομα που εργάζονται στο σεξ, με σκοπό την καταπολέμηση των διακρίσεων και την κατάρριψη στερεοτύπων που ωθούν κοινωνικές ομάδες στο περιθώριο και ακολούθως τις απομακρύνουν από υπηρεσίες υποστήριξης, πρόληψης και φροντίδας.

Είναι προφανές, λοιπόν, πως κλείνοντας τα μάτια και τα στόματα, κρύβοντας τον HIV κάτω από το χαλί ή κρατώντας τον πίσω από κλειστές πόρτες, το πρόβλημα δεν εξαφανίζεται.

Όπως είπε και ο κ. Καπουτζίδης, «εμείς λοιπόν που είμαστε εδώ και που για να είμαστε εδώ μάλλον το έχουμε κερδίσει, πρέπει να φωνάξουμε πιο δυνατά. Πρέπει να το πούμε: ότι εμείς το νικήσαμε το στίγμα. Όπου μπορεί ο καθένας. Στην τηλεόραση, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στις παρέες. Ας μιλήσουμε».