Η δύναμη της συγχώρεσης: Για ποιο λόγο η εκδίκηση «δε δουλεύει»

Της  Judith Orloff, MD, Επιμέλεια –Μετάφραση: Ελεάνα Πανδιά, Επικοινωνιολόγος, MA, υπ. διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου

Στο νέο μου βιβλίο εστιάζω στη σημασία της συγχώρεσης και στο λόγο που η εκδίκηση «δε δουλεύει». Η συγχώρεση είναι η πράξη της απελευθέρωσης από την επιθυμία να τιμωρήσουμε κάποιον ή τον ίδιο μας τον εαυτό για κάποιο παράπτωμα. Είναι μια κατάσταση απόδοσης χάριτος, δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς να υποκριθεί ή να εκβιάσει. Δεν υπάρχουν παράδρομοι σε αυτό.  Κάποιοι από τους ασθενείς μου λανθασμένα, σε μια προσπάθεια να γίνουν «πνευματικοί» έχουν προσπαθήσει να συγχωρήσουν κάποιον που τους «μαχαίρωσε πισώπλατα» πρόωρα.  Πρώτα πρέπει να βιώσεις  το θυμό σου πριν αρχίσεις να συγχωρείς.  Οδηγώ τους ασθενείς μου σταδιακά στην κατάσταση της μεγαλοψυχίας που απαιτείται για τη συγχώρεση της ζημιάς που του έχουν προξενήσει άλλοι ή οι ίδιοι στους εαυτούς τους.

Η εκδίκηση είναι η επιθυμία για ανταπόδοση όταν κάποιος σε αδικεί. Είναι φυσικό να νιώθεις θυμωμένος, να λες «δε θα αφήσω αυτόν τον ***να τη γλιτώσει». Παρ’ όλ’ αυτά, η επιθυμία για εκδίκηση σε συρρικνώνει, σου βγάζει το χειρότερό σου εαυτό, σε εξισώνει με αυτούς του πικρόχολους ανθρώπους που όλοι αποστρεφόμαστε. Επιπλέον, οι μελέτες δείχνουν ότι η επιθυμία για εκδίκηση αυξάνει το άγχος , βλάπτει την υγεία και πλήττει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Σίγουρα αν κάποιος σας χτυπήσει με ένα ξύλο θα έχετε την παρόρμηση να ανταποδώσετε άμεσα – αυτή άλλωστε είναι η ρίζα όλων των πολέμων. Όμως αν θέλουμε να εξελιχθούμε ως άτομα αλλά και ως είδος, χρειάζεται να αντισταθούμε στη συνήθη λαχτάρα για εκδίκηση και να αναζητήσουμε ένα πιο θετικό τρόπο να επανορθώσουμε τις αδικίες.

Μια τέτοια αντιμετώπιση δε θα σας κάνει μαλθακό, απλά θα αρνείστε να αντιδράσετε με καταστροφικούς τρόπους  που θα  σας εμποδίζουν εσαεί  να βρείτε τη γαλήνη σας. Όπως έλεγε ο Κομφούκιος : «Πριν μπείτε σε μια διαδικασία εκδίκησης, σκάψτε δυο τάφους».

Αντ’ αυτού προτείνω μια εκδοχή του «όταν σε χτυπήσουν στρέψε και το άλλο μάγουλο» με τρόπο που να διαφυλάσσει αυτά που είναι σημαντικά για σας. Το πραγματικά δύσκολο κομμάτι  όμως, συνεχίζει να είναι το να βλέπεις κάποιον να μην αντιμετωπίζει καμία συνέπεια για κάτι που έκανε και να μην μπορείς να κάνεις τίποτα για αυτό. Μπορεί η σύζυγός σας να σας άφησε για το δάσκαλο της yoga ή να «σας την έφερε» ο συνάδελφός σας. Αυτό που με παρηγορεί όταν αντιμετωπίζω παρόμοιες καταστάσεις στη ζωή μου είναι η πίστη στο νόμο του κάρμα, ότι δηλαδή αργά ή γρήγορα αποδίδεται δικαιοσύνη. Να ξέρετε ότι  η καλύτερη εκδίκηση είναι η δική σας επιτυχία, ευτυχία και ο θρίαμβος που νιώθετε γνωρίζοντας ότι δεν έχετε επιτρέψει σε εκδικητικούς ανθρώπους να ταράξουν τη γαλήνη σας.

Η συγχώρεση απευθύνεται στο δράστη και όχι στην πράξη. Δεν αφορά στο παράπτωμα αλλά στον πόνο που σας προξένησε ο δράστης. Αυτό δε σημαίνει φυσικά ότι θα επιστρέψετε στο σύζυγο που σας κακοποιεί επειδή τον συμπονάτε. Είναι φυσικό να θέλετε να αποφύγετε την κακομεταχείριση. Όταν πάρετε κάποια απόσταση από τα γεγονότα μπορείτε να προσπαθήσετε να συγχωρήσετε τους άλλους κατανοώντας τα συνειδητά ή ασυνείδητα αίτια που τους ωθούν να συμπεριφέρονται άσχημα. Η επιθυμία μας να μεταμορφώσουμε το θυμό σε γαλήνη, αξίζει την αναγκαστικά επώδυνη, ψυχική αναστάτωση.

Για να βιώσετε τη συγχώρεση, δοκιμάστε αυτή την άσκηση:

1. Ταυτοποιήστε το άτομο με το οποίο είσαι θυμωμένος.

Ξεκινήστε από κάποιον που είναι χαμηλά στη λίστα σας και μπορείτε να τον συγχωρήσετε άμεσα. Παίρνοντας μια γεύση συγχώρεσης, προχωρήστε, βάζοντας πιο απαιτητικούς στόχους.

2. Αντιμετωπίστε τα συναισθήματά σας με ειλικρίνεια.

Μιλήστε με τον ψυχοθεραπευτή σας, τους φίλους σας, το υποστηρικτικό σας δίκτυο, ώστε να απελευθερώσετε το θυμό σας. Σας συστήνω επίσης να καταγράφετε τα συναισθήματά σας σε ένα ημερολόγιο για να ξορκίσετε τα αρνητικά συναισθήματα. Ύστερα αποφασίστε αν θέλετε να θέσετε το ζήτημα υπό συζήτηση.

3. Αρχίστε να συγχωρείτε

Φέρτε στο μυαλό σας το άτομο που σας έχει θυμώσει. Αναρωτηθείτε : «ποιες συναισθηματικές ελλείψεις τον ώθησαν να μου συμπεριφερθεί άσχημα;» Αυτός είναι ο χώρος που μπορεί να δράσει η συγχώρεση. Μην αποδεχτείτε την κακομεταχείριση ασφαλώς, αλλά προσπαθήστε να συμπονέσετε την ψυχρότητα κάποιου ή την αδιαφορία του.

Ας δούμε πώς λειτουργεί η συγχώρεση σε ένα εύρος καταστάσεων που έχετε κάθε λόγο να νιώθετε θυμωμένοι. Σας βοηθάει να έχετε έναν πιο καλοπροαίρετο τρόπο σκέψης, ανεξάρτητα από το αν θα αποφασίσετε να έρθετε σε αντιπαράθεση με κάποιον.

• Ένας φίλος σας συμπεριφέρεται άσχημα όταν περνάει μια δύσκολη μέρα
• Θυμηθείτε πως κανείς δεν είναι τέλειος. Ίσως έτσι καταφέρετε να ξεπεράσετε αυτό το συμβάν. Αν του /της το αναφέρετε μην το «κάνετε μεγάλο θέμα». Παραβλέψτε το.
• Ένας συνάδελφος καρπώνεται τα οφέλη μιας δικής σας ιδέας
• Ελαχιστοποιήστε τη ζημιά, αναφέροντας το παράπτωμα στο συνάδελφο, στον προϊστάμενό σας, στο τμήμα Προσωπικού και μην εμπιστευτείτε σε αυτό το άτομο καμία νέα ιδέα σας. Προσπαθήστε ωστόσο να συγχωρήσετε το συνάδελφό σας που ένιωσε τόσο ανασφαλής και άπληστος, που έπεσε τόσο χαμηλά ώστε να δράσει κακοπροαίρετα και να κλέψει την ιδέα σας.
• Η πεθερά σας είναι απαιτητική
• Διατηρήστε τα όριά σας με σταθερό και ευγενικό τρόπο, ώστε σταδιακά να βρείτε συμβιβαστικές λύσεις. Σκεφτείτε ότι πίσω από αυτή τη συμπεριφορά μπορεί να κρύβεται ένας φόβος ότι θα απομείνει μόνη της, ότι γερνάει ότι αποκόβεται από την οικογένειά της, ότι δεν είναι σημαντική πια. Αυτές οι σκέψεις μπορεί να απαλύνουν τις αντιδράσεις σας.
• Είχατε δεχτεί κακοποίηση ως παιδί
• Η θεραπευτική διαδικασία της παιδικής κακοποίησης απαιτεί τεράστια αποθέματα συμπόνιας πρωτίστως για σας και μπορεί να επιστρατευτεί με τη βοήθεια και άλλων κακοποιημένων ανθρώπων, της οικογένειάς σας, των φίλων σας ή ενός ψυχοθεραπευτή. Αν αισθάνεστε έτοιμος να εργαστείτε με στόχο να συγχωρήσετε ένα κακοποιητικό άνθρωπο, είναι απαραίτητο να αναζητήσετε τα αίτια στο δικό του ψυχικό πόνο που τον ώθησαν να συμπεριφερθεί σε έναν άλλο άνθρωπο με τόσο βλαβερό τρόπο. Σε καμία περίπτωση δε συγχωρείτε τη συμπεριφορά, ούτε επιστρέφετε σε εκείνη τη θέση, αλλά καθώς αντιλαμβάνεστε τη συναισθηματική «αναπηρία» ενός τέτοιου ανθρώπου, ενεργοποιείτε το αίσθημα της συμπόνιας και μαζί με αυτό ανοίγετε το δρόμο για την απελευθέρωσή σας.

Η συγχώρεση είναι μια λύση μεταμόρφωσης του θυμού πάνω σε εντελώς διαφορετική βάση από τη συνηθισμένη. Σας απελευθερώνει από την παγίδα εκδικητικότητας χωρίς τέλος έτσι ώστε να κατορθώσετε να βιώσετε περισσότερη χαρά και ενότητα. Η συγχώρεση είναι πιο ευεργετική για σας από οτιδήποτε άλλο γιατί απελευθερώνει την αρνητικότητα και σας επιτρέπει να προχωρήσετε μπροστά. Μπορεί να μη διαλύει το θυμό εντελώς, αλλά σας δίνει την ελευθερία της γνώσης ότι μπορείτε να καταφέρετε τόσα πολλά.
Πηγή: Ψυχογραφήματα