Η ψυχολογία της εργασιακής υγείας

Της Τρανταφυλλιάς Χαρίλα, Ψυχολόγου, MSc Εργασιακή Υγεία, Ειδίκευση στη Συστημική – Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία

Η Εργασιακή Υγεία είναι ένας ξεχωριστός κλάδος της Υγείας, ο οποίος έχει ως αντικείμενό του την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. Επικεντρώνεται κυρίως στην πρωτογενή πρόληψη από τους κινδύνους και τις στρεσογόνες συνθήκες της εργασίας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), αντιμετωπίζει την υγεία  με μια ευρεία έννοια. Ορίζει ότι είναι η κατάσταση πλήρους φυσικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία αρρώστιας ή αναπηρίας. Υπό το πρίσμα αυτό, το υγιές εργασιακό περιβάλλον δεν είναι εκείνο στο οποίο υπάρχει απλά η απουσία επιβλαβών συνθηκών, αλλά εκείνο που διαθέτει συνθήκες που προάγουν την υγεία. Αυτές μπορεί να είναι: συνεχής αξιολόγηση των κινδύνων, παροχή πληροφοριών και εκπαίδευσης σε θέματα υγείας, διαθεσιμότητα πρακτικών και δομών που προάγουν την εργασιακή υγεία.

Πιο αναλυτικά, η εργασιακή υγεία ορίζεται ως η προαγωγή και η διατήρηση της σωματικής, πνευματικής, ψυχικής και κοινωνικής υγείας των εργαζομένων στον υψηλότερο βαθμό, μέσω της πρόληψης, του ελέγχου των κινδύνων και της προσαρμογής της εργασίας στον εργαζόμενο, καθώς και του εργαζόμενου στην εργασία.

Προαγωγή της Υγείας στην Εργασία (Workplace Health Promotion)
Η προαγωγή της υγείας είναι η διαδικασία, η οποία καθιστά ικανό το άτομο να αποκτήσει έλεγχο και να βελτιώσει την υγεία του. Υπό αυτή την έννοια, ένα υγιές εργασιακό περιβάλλον είναι εκείνο στο οποίο ο εργαζόμενος έχει κάνει την υγεία και την προαγωγή της υγείας του προτεραιότητά του και μέρος της εργασιακής ζωής του.

Σε μια πρόσφατη δημοσίευση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, με τίτλο «Παγκόσμια Στρατηγική για Εργασιακή Υγεία για όλους» (‘Global Strategy on Occupational Health for All’), παρατηρήθηκε ότι η εργασιακή υγεία αποτελεί βασική προϋπόθεση για την παραγωγικότητα των εργαζομένων και της εταιρίας και είναι  πολύ σημαντική για τη γενικότερη κοινωνικο-οικονομική και βιώσιμη ανάπτυξη. Το κόστος σε οικονομικό και ανθρώπινο επίπεδο εξαιτίας του εργασιακού στρες, σε συνδυασμό με το γεγονός, ότι η προαγωγή της υγείας στην εργασία μειώνει τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης και βελτιώνει την παραγωγικότητα των εργαζομένων, κάνει σαφές ότι στην ατζέντα όλων (εργοδοτών, εργαζομένων, πολιτείας) οφείλει να είναι η πρόληψη ασθενειών και η προαγωγή της υγείας.

Η Ψυχολογία της Εργασιακής Υγείας
Ο στόχος της ψυχολογίας της εργασιακής υγείας είναι να αναπτύξει, να διατηρήσει και να προάγει την υγεία των εργαζομένων άμεσα, καθώς και την υγεία των οικογενειών τους. Το πρωταρχικό ενδιαφέρον είναι η πρόληψη της ασθένειας ή του ατυχήματος, δημιουργώντας ασφαλή και υγιή εργασιακά περιβάλλοντα.

Εργασιακό Στρες
«Οι άνθρωποι ενοχλούνται όχι από τα πράγματα, αλλά από τον τρόπο που βλέπουν τα πράγματα», Επίκτητος (Εγχειρίδιον)

«Δεν υπάρχει τίποτα καλό ή κακό, εξαρτάται από τον τρόπο που το αντιλαμβανόμαστε», Σαίξπηρ (Άμλετ, Πράξη ΙΙ, Σκηνή 2)

Το εργασιακό στρες γίνεται με γρήγορους ρυθμούς η μοναδική αιτία ασθένειας στην εργασία και έχει επιπτώσεις τόσο για τον εργαζόμενο όσο και τον εργοδότη. Το Εργασιακό στρες εμφανίζεται, όταν οι απαιτήσεις και οι συνθήκες του περιβάλλοντος δεν αντιστοιχούν/ ταιριάζουν με τις ανάγκες, τις προσδοκίες και τις αξίες ή υπερβαίνουν την σωματική ικανότητα, τις δεξιότητες ή τις γνώσεις που απαιτούνται για να χειριστεί κανείς την κατάσταση.

Το στρες είναι μια εξελισσόμενη διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει μια πολύπλοκη συναλλαγή του ατόμου με το περιβάλλον του. Σε αυτή τη διαδικασία, είναι σημαντικό να υπολογίσει κανείς τις ερμηνείες των ανθρώπων, καθώς και το γεγονός ότι η φύση του στρες είναι ένα φαινόμενο υποκειμενικής αντίληψης. Διαφορετικά είναι αδύνατον να γίνει αντιληπτό, γιατί κάποιοι άνθρωποι παρουσιάζουν αρνητική συμπεριφορά σε κάποια γεγονότα, ενώ άλλοι δεν αντιδρούν καθόλου ή αντιδρούν σε άλλα γεγονότα.

Το στρες συχνά συγχέεται με την πρόκληση. Όμως, οι δύο αυτές έννοιες δεν είναι ίδιες. Η πρόκληση κινητοποιεί σωματικά και ψυχολογικά και δίνει κίνητρο σε κάποιον να μάθει καινούριες δεξιότητες και να βρίσκεται σε μια συνεχή ανάπτυξη και εξέλιξη. Όταν κάποιος αντιμετωπίσει μια πρόκληση νοιώθει ικανοποίηση. Αυτό, κάνει την πρόκληση ένα σημαντικό συστατικό της υγιούς και παραγωγικής εργασίας. Η σημασία της πρόκλησης στην εργασία βρίσκει αντιστοιχία στη φράση «λίγο στρες σου κάνει καλό».

Επιπτώσεις εργασιακού στρες
Για τους εργαζόμενους, η χρόνια έκθεση σε στρεσογόνες συνθήκες, όπως ο φόρτος εργασίας, η αμφισβήτηση του ρόλου, η επαγγελματική στασιμότητα, η μειωμένη υποστήριξη από τον προϊστάμενο, χαμηλού βαθμού συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ανασφάλεια και πολλά ακόμη σχετίζονται με χαμηλά επίπεδα υγείας.

Σε σωματικό επίπεδο: αϋπνίες, πονοκέφαλοι, ορμονικές διαταραχές, δερματολογικά προβλήματα, μυοσκελετικές παθήσεις

Σε ψυχολογικό – συναισθηματικό επίπεδο: συναισθηματική εξουθένωση, απώλεια όρεξης, κακή διάθεση, κατάθλιψη, συγκρούσεις στο σπίτι

Σε εργασιακό επίπεδο: μείωση παραγωγικότητας & απόδοσης, συχνές απουσίες, ατυχήματα, κακές σχέσεις με συναδέλφους/προϊσταμένους/ υφισταμένους, μείωση δέσμευσης/αφοσίωσης στην εταιρία.
Πηγή: Ψυχογραφήματα