Θρόμβωση: Ένοχη η θεραπεία με τεστοστερόνη;

Την αύξηση του κινδύνου δημιουργίας θρόμβων στο φλεβικό σύστημα εγκυμονεί η θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη, προειδοποιούν ερευνητές, με επικεφαλής τον Carlos Martinez του Ινστιτούτου Επιδημιολογίας, Στατιστικής και Πληροφορικής της Φρανκφούρτης, που δημοσίευσαν τη μελέτη τους στο BMJ.

Η επιθυμία των ανδρών άνω των 40 ετών που διαγιγνώσκονται με υπογοναδισμό (δηλαδή ανεπάρκεια τεστοστερόνης) να αποφύγουν τις ορμονικές επιπτώσεις της γήρανσης, έχει οδηγήσει σε τριπλασιασμό των συστάσεων από τους ειδικούς για υποβολή σε θεραπείες υποκατάστασης με τεστοστερόνη, καθώς η ορμόνη που φυσιολογικά μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να βελτιώσει τη μυϊκή δύναμη και τη σεξουαλική ορμή.

Σε αυτούς που λαμβάνουν τεστοστερόνη με ιατρική συνταγή, θα πρέπει να υπολογίσουμε και τον ανδρικό πληθυσμό που λαμβάνει παράνομα την ορμόνη, χωρίς ιατρική ένδειξη ή συνταγή, στα πλαίσια αντιμετώπισης προβλημάτων που σχετίζονται με χρήση ναρκωτικών, κατάθλιψη, παχυσαρκία καθώς και ως παράνομο σκεύασμα για την βελτίωση αθλητικών επιδόσεων. Μια πρόσφατη μελέτη στις ΗΠΑ από τους Jasuja και συνεργάτες υπολόγισε ότι το ποσοστό των χρηστών τεστοστερόνης για μη εγκεκριμένη ένδειξη ανέρχεται στο 93,7%. Πιθανοί κίνδυνοι από τη θεραπεία έχουν ήδη εκφραστεί και αποτυπωθεί μάλιστα σε οδηγία του  Αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA)  ο οποίος από τον Ιούνιο του 2014 – σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας του Καναδά – απαίτησε την έγγραφη προειδοποίηση  περί κινδύνου θρόμβωσης ή  φλεβικής θρομβοεμβολής (VTE) από τη χρήση φαρμάκων τεστοστερόνης.

«Η φλεβική θρομβοεμβολή περιλαμβάνει δύο νοσολογικές οντότητες. Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση (ΕΒΦΘ), που αφορά στην ύπαρξη θρόμβου σε φλέβα που βρίσκεται βαθιά μέσα στο σώμα και την πνευμονική εμβολή, που προκύπτει όταν ο θρόμβος αυτός απελευθερώνεται από το τοίχωμα της φλέβας. Ο θρόμβος μπορεί να ταξιδέψει μέσω του φλεβικού συστήματος στο δεξιό κόλπο της καρδιάς και εν συνεχεία μέσω της δεξιάς κοιλιάς στην πνευμονική αρτηρία, μπλοκάροντας μερικώς ή ολικώς την παροχή φλεβικού αίματος στους πνεύμονες για να οξυγονωθεί. Η πνευμονική εμβολή μπορεί σε σοβαρές περιπτώσεις να οδηγήσει σε καρδιαγγειακή κατάρριψη ή ακόμα και θάνατο», προειδοποιεί ο αγγειοχειρούργος Κωνσταντίνος Παπουτσής MSc, υπεύθυνος Αγγειοχειρουργικού τμήματος σε Ιδιωτικού Πολυϊατρείο της Ηλιούπολης. «Η νόσος εμφανίζεται συχνά στα πλαίσια άλλων παθολογικών καταστάσεων, οπότε ονομάζεται δευτεροπαθής. Η ακινησία, πρόσφατη χειρουργική επέμβαση, κακοήθεις νόσοι, προηγηθείσα θρόμβωση, τραύμα, θρομβοφιλία, κύηση, ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, ρευματολογικά – ανοσολογικά νοσήματα, παχυσαρκία, λήψη αντισυλληπτικών και ορμονικών σκευασμάτων, κιρσοί φλεβών κάτω άκρων και φλεβικές ανωμαλίες είναι μερικές από τις καταστάσεις αυτές. Μπορεί, όμως να εμφανιστεί θρόμβωση και σε ασθενείς χωρίς κάποιον προδιαθεσικό παράγοντα και τότε μιλάμε για μια πρωτοπαθή ή ιδιοπαθή θρόμβωση», συμπληρώνει.

Η διεθνής ερευνητική ομάδα ανακάλυψε ότι ο κίνδυνος κατά το πρώτο εξάμηνο θεραπείας με τεστοστερόνη είναι σημαντικός. Συλλέχθηκαν δεδομένα περισσοτέρων των 2.220.000 ανδρών από μια βάση δεδομένων του Ηνωμένου Βασιλείου (Clinical Practice Research Database) που αφορούσαν στο διάστημα Ιανουαρίου 2001 – Μαΐου 2013. Από αυτούς, οι ερευνητές επεξεργάστηκαν στοιχεία 19.215 ασθενών με επιβεβαιωμένη φλεβική θρομβοεμβολή -συμπεριλαμβανομένης της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης και της πνευμονικής εμβολής- ενώ 909.530 άτομα της ίδιας ηλικίας αποτέλεσαν την ομάδα ελέγχου. Υπολογίστηκε η αναλογία των ασθενών με ΦΘΕ που είχαν υποβληθεί σε θεραπεία τεστοστερόνης το τελευταίο 6μηνο, σε σύγκριση με εκείνους που δεν υποβλήθηκαν σε θεραπεία. Κατά τους πρώτους 6 μήνες της θεραπείας με τεστοστερόνη, οι ερευνητές παρατήρησαν αύξηση του κινδύνου φλεβικής θρομβοεμβολής της τάξεως του 63%, ο οποίος όμως μειώθηκε αισθητά μετά από τους 6 μήνες αλλά και μετά τη λήξη της θεραπείας. Το συμπέρασμα ήταν ότι υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω έρευνα της προσωρινής αύξησης του κινδύνου εμφάνισης ΦΘΕ κατά την έναρξη λήψης τεστοστερόνης.

«Σύμφωνα με εκτιμήσεις, από φλεβική θρόμβωση διαγιγνώσκονται 650.000 Ευρωπαίοι ετησίως και 430.000 με πνευμονική εμβολή. Στην Αμερική υπάρχουν περίπου 900.000 περιπτώσεις φλεβικής θρομβοεμβολής κάθε χρόνο, ενώ υψηλά είναι και τα ποσοστά των θανάτων, καθώς ετησίως πεθαίνουν 500.000 Ευρωπαίοι, ενώ στη χώρα μας ο αριθμός αυτός αγγίζει τις 50.000. Αν και για τη θεραπεία της θρομβοεμβολής είναι διαθέσιμα σήμερα αποτελεσματικά φάρμακα, η πρόληψη πρέπει να αποτελεί τον ύψιστο στόχο. Ο πιο σημαντικός παράγοντας για την πρόληψη της ΕΒΦΘ είναι η αναγνώριση των ασθενών σε κίνδυνο. Με βάση την παρουσία προδιαθεσικών παραγόντων για ΕΒΘΦ, οι ασθενείς μπορούν να ταξινομηθούν σε χαμηλού, ενδιάμεσου και υψηλού κινδύνου. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες για την εφαρμογή σε κάθε κατηγορία ασθενούς κάποιας ή κάποιων από τις μεθόδους προφύλαξης της ΕΒΦΘ.

Διακρίνουμε τα γενικά μέτρα προφύλαξης νοσηλευόμενων ασθενών (επαρκής ενυδάτωση και αναλγησία, γρήγορη κινητοποίηση και ανύψωση των κάτω άκρων κατά την κατάκλιση), μηχανικές μεθόδους θρομβοπροφύλαξης (ελαστικές κάλτσες και πνευματική συμπίεση των κάτω άκρων) και φαρμακολογική θρομβοπροφύλαξη (ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους, αναστολείς του ενεργοποιημένου παράγοντα Χa, άμεσοι αναστολείς της θρομβίνης). Η χρονική έναρξη και η διάρκεια της θρομβοπροφύλαξης γίνεται και πάλι στη βάση των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών. Η παρούσα μελέτη αναδεικνύει άλλη μια αιτία πρόκλησης φλεβικής θρόμβωση, που θα μπορούσε να προβλεφθεί και αποφευχθεί. Ωστόσο, εάν τελικά προκύψει, τότε η έγκαιρη διάγνωση και γρήγορη θεραπεία, προστατεύουν από την εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών», καταλήγει ο κ. Παπουτσής.