Ζωή με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια; Ζωή με Άσκηση!

του Δρ. Μάριου Παναγιώτου,

ιδιώτης Πνευμονολόγος.

Το πρόβλημα: Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια φλεγμονώδης νόσος, η οποία βλάπτει ανεπανόρθωτα τον πνευμονικό ιστό και εμποδίζει τη ροή του αέρα διαμέσου των βρόγχων. Κατά συνέπεια, περιορίζει την οξυγόνωση του σώματος, επιφέρει αίσθημα δύσπνοιας και άλλα αναπνευστικά συμπτώματα όπως βήχα και παραγωγή πτυέλων. Λόγω της φλεγμονώδους φύσης της, η ΧΑΠ οδηγεί επίσης σε αίσθημα κόπωσης και απώλεια μυϊκού ιστού, ενώ ευνοεί επίσης την ανάπτυξη συννοσηροτήτων όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, κατάθλιψη, οστεοπόρωση, παχυσαρκία και υπνική άπνοια. Ως αποτέλεσμα, οι ασθενείς βιώνουν αυξανόμενη δυσκολία στην επιτέλεση άσκησης και των καθημερινών τους φυσικών δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα να υιοθετούν συχνά ένα καθιστικό τρόπο ζωής.

Το οξύμωρο: Για τους ασθενείς με ΧΑΠ, οι οποίοι συχνά αισθάνονται δύσπνοια ακόμα και σε συνθήκες ηρεμίας, η ιδέα της άσκησης πιθανώς να μοιάζει αντιφατική και απαγορευτική για τα δικά τους δεδομένα. Πλήθος ωστόσο ιατρικών δεδομένων τις τελευταίες δεκαετίες δείχνει ότι η τακτική άσκηση και η διατήρηση καλών επιπέδων καθημερινής φυσικής δραστηριότητας (δραστηριοτήτων δηλαδή που αφορούν την κάλυψη των καθημερινών αναγκών και συνηθειών, όπως μετακινήσεις για σκοπούς εργασίας, αναψυχής, ψώνια, καθαριότητα κτλ) είναι αφενός ασφαλείς και εφικτοί αφετέρου εξαιρετικά ωφέλιμοι και ανταποδοτικοί για την υγεία τους.

Τα οφέλη της άσκησης: Η τακτική άσκηση και η επαρκής καθημερινή φυσική δραστηριότητα βοηθούν στον καλύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων της ΧΑΠ, στη μείωση των παροξύνσεων, της ανάγκης κορτιζονοθεραπείας και νοσηλειών και βελτιώνουν σημαντικά τo προσδόκιμο ζωής των ασθενών με ΧΑΠ. Προστατεύουν επίσης από την πιθανότητα ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων, εγκεφαλικών επεισοδίων, διαβήτη και κακοηθειών.

Η εξήγηση: H άσκηση βοηθά στην αιμάτωση, ενδυνάμωση και καλή λειτουργία του διαφράγματος και των άλλων αναπνευστικών μυών του θώρακα, όπως επίσης και των μυών των άνω και κάτω άκρων, οι οποίοι επιτελούν τις κινήσεις του ανθρώπινου σώματος. Η άσκηση προσφέρει επίσης ευεργετικά αντιφλεγμονώδη οφέλη, τα οποία αντιρροπούν τη φλεγμονώδη φύση της ΧΑΠ και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα για καλύτερη προστασία από αναπνευστικές λοιμώξεις που συχνά παροξύνουν την ΧΑΠ. Η άσκηση βοηθά επίσης στη βελτίωση της ισορροπίας, υγείας των οστών, απώλεια βάρους, αλλά και της ενέργειας, ψυχολογίας και αυτοπεποίθησης των ασθενών.

Οι στόχοι: Κάθε ασθενής με ΧΑΠ έχει διαφορετικές ανάγκες και δυνατότητες, γεγονός που επιβάλλει εξατομικευμένη προσέγγιση. Η γενική αρχή ωστόσο είναι ότι «οποιαδήποτε ποσότητα άσκησης είναι καλύτερη από την απουσία άσκησης» και «όσο περισσότερη άσκηση τόσο μεγαλύτερο το όφελος».

Ένας συνήθως εφικτός και ωφέλιμος, ελάχιστος αρχικός στόχος για πολλούς ασθενείς είναι η αερόβια άσκηση μέτριας έντασης για 20-30 λεπτά, 3-4 φορές εβδομαδιαίως, σε συνδυασμό με ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης και ισορροπίας 2 φορές εβδομαδιαίως. Συνήθεις δραστηριότητες μέτριας έντασης συμπεριλαμβάνουν το γρήγορο βάδισμα (περίπου 4-6 χλμ/ώρα), ποδηλασία (έως 16 χλμ/ώρα), αεροβική στο νερό, χορό και κηπουρική. Οι ασθενείς μπορούν σταδιακά να αυξήσουν τη δραστηριότητά τους επιδιώκοντας τα ιδανικά επίπεδα των 150-300 λεπτών αερόβιας άσκησης μέτριας έντασης και ασκήσεων μυϊκής ενδυνάμωσης 3-4 φορές εβδομαδιαίως. Ως προς την συνολική φυσική δραστηριότητα, ένα ωφέλιμο, ρεαλιστικό στόχο αποτελούν τα 5000-10000 βήματα ημερησίως.

Η ορθή προσέγγιση: Η επίτευξη των ανωτέρω στόχων, προϋποθέτει καλό έλεγχο της ΧΑΠ διαμέσου της καθημερινής λήψης της ενδεδειγμένης, εισπνεόμενης (βρογχοδιασταλτικής) θεραπείας, μείωσης και διακοπής του καπνίσματος (κύρια αιτία ΧΑΠ), αποφυγής έκθεσης σε επιβλαβείς περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως ατμοσφαιρικοί ρύποι, σκόνες, χημικά ερεθιστικά, υψηλά επίπεδα υγρασίας, μούχλας κτλ (δευτερεύοντα αίτια και παράγοντες επιδείνωσης ΧΑΠ), εμβολιασμού έναντι των αναπνευστικών λοιμώξεων και διατήρησης υγιούς διατροφής.

Στο πλαίσιο αυτό, οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να απολαύσουν επιπλέον και σημαντικό όφελος, εάν επιδιώξουν και επενδύσουν σε τακτική εκγύμναση του σώματος τους με στόχο την βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής φυσικής κατάστασης, μυϊκής ισχύος, ευλυγισίας και ισορροπίας. Ασκήσεις αναπνευστικής φυσικοθεραπείας όπως η διαφραγματική αναπνοή, η αναπνοή με μισόκλειστα χείλη και ο έλεγχος της εργώδους αναπνοής κατά τη βάδιση, το ανέβασμα σκαλιών ή ανηφόρας και στιγμών άγχους, βοηθούν επίσης την ολοκλήρωση περισσότερων καθημερινών δραστηριοτήτων και βελτιώνουν την αυτονομία, την κοινωνικοποίηση και την ποιότητας ζωής των ασθενών με ΧΑΠ.

Πνευμονική Αποκατάσταση: Τα προγράμματα Πνευμονικής Αποκατάστασης παρέχουν ένα οργανωμένο και ασφαλές πλαίσιο ολιστικής, διεπιστημονικής προσέγγισης, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη και να επιτευχθούν οι προαναφερόμενοι στόχοι για τους ασθενείς με ΧΑΠ. Πρόκειται για προγράμματα εξω-νοσοκομειακών ασθενών, 2-3 συνεδριών εβδομαδιαίως για διάστημα τουλάχιστον 3 μηνών, τα οποία λαμβάνουν μέρος σε ειδικά διαμορφωμένες υποδομές με την συμβολή Πνευμονολόγων, Φυσικοθεραπευτών, Κλινικών Ψυχολόγων, Διατροφολόγων και Κοινωνικών Λειτουργών. Οι ασθενείς μπορούν να εξασφαλίσουν περισσότερες πληροφορίες και πρόσβαση στα προγράμματα μέσω του θεράποντος ιατρού τους.

#ΖωήμεΧΑΠ: Η #ΖωήμεΧΑΠ αποτελεί μια καινοτόμο και βραβευμένη πρωτοβουλία Πνευμονολόγων ιατρών της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Περιλαμβάνει μια σειρά οδηγιών και βίντεο για την ασφαλή προετοιμασία και εκτέλεση ασκήσεων στο σπίτι τα οποία είναι διαθέσιμα δωρεάν στον ιστότοπο www.zoimehap.gr και σε έντυπη μορφή στα Πνευμονολογικά ιατρεία. Οι ασκήσεις αυτές αποτελούν έναν έγκυρο οδηγό εκγύμνασης των ασθενών με ΧΑΠ, υπό την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού τους.