5 «επιστημονικοί» τρόποι να πείτε όχι αυτές τις γιορτές!

της Christine Carter, Επιμέλεια – Μετάφραση: Ελεάνα Πανδιά, Επικοινωνιολόγος, MA, υπ. διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου

Είναι συνηθισμένο να αισθάνεστε υπερφορτωμένοι στο τέλος της χρονιάς. Η Christine Carter εξηγεί τον τρόπο να θέσουμε (ευγενικά) κάποια όρια. Ήρθε η ώρα να κάνετε εξάσκηση στο να λέτε όχι. Πολλοί από εμάς λέμε συχνά «ναι» σε προσκλήσεις, χάρες και απαιτήσεις προκειμένου να αποφύγουμε τη δυσκολία και την περίπτωση να έρθουμε σε αμηχανία με το να απαντήσουμε αρνητικά, σύμφωνα με την έρευνα των ψυχολόγων του Columbia Francis Flynn και Vanessa Lake. Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι να κάνουμε τις αρνήσεις να μας φαίνονται πιο ανεκτές. Παρακάτω θα βρείτε στρατηγικές να λέτε «όχι» (χωρίς να αναστατωθείτε υπερβολικά εσείς και οι άλλοι) σε πέντε διαφορετικές περιστάσεις.

1. Σας ζητούν να δουλέψετε ως αργά, ενώ εσείς σχεδιάζατε να ξοδέψετε λίγο χρόνο για τον εαυτό σας, όπως για παράδειγμα να βγαίνατε μια βόλτα με το σκύλο σας.

Είναι δύσκολο να αρνηθείτε μια πρόταση όταν οι λόγοι για τους οποίους το κάνετε είναι αόριστοι, ασαφείς ή φαινομενικά ασήμαντοι ειδικά στην περίπτωση που χρειάζεται να απολογηθείτε αυτοπροσώπως. Μια εξυπηρετική στρατηγική είναι να κάνετε τις δικαιολογίες σας πιο σαφείς και συγκεκριμένες. Η απάντηση «μα, δε θα γυμναστώ αρκετά σήμερα», μπορεί να φαίνεται αδύναμη ως εξήγηση της άρνησης. Αλλά αν καταφέρετε να δεσμεύσετε χρόνο στο ημερολόγιό σας για δραστηριότητες όπως «αναρρίχηση με το Γιάννη» θα μπορέσετε να γνωρίζετε χωρίς αμφιβολία αν και πότε είστε ελεύθεροι να εργαστείτε ως αργά. Έτσι, θα μπορέσετε να πείτε «όχι» με μεγαλύτερη σιγουριά – για παράδειγμα, «έχω κανονίσει για απόψε αλλά θα μπορούσα να βοηθήσω το Σαββατοκύριακο αν με χρειάζεσαι». Επιπλέον, όταν έχετε ήδη καταγράψει τις επείγουσες υποχρεώσεις σας στο ημερολόγιό σας θα έχετε τη δυνατότητα να γνωρίζετε πότε πραγματικά έχετε χρόνο να διαθέσετε για να βοηθήσετε. Μπορείτε να προσφερθείτε να βοηθήσετε στον ελεύθερό σας χρόνο και έτσι να καταφέρετε να λέτε «όχι» με μεγαλύτερη ευκολία.

2. Μια επιτροπή, ομάδα, αθλητικός σύλλογος να ζητούν να αναλάβετε μεγαλύτερο μερίδιο της δουλειάς γιατί είναι όλοι «πολύ απασχολημένοι».

ΤΟ ΝΑ ΑΡΝΗΘΕΙΤΕ ΚΑΤΙ ΣΕ ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΔΥΣΚΟΛΟ ΚΑΘΩΣ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΕΤΕ ΝΑ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗΣΕΤΕ ΟΧΙ ΜΟΝΟΝ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΟΥΣ.

Παρ’ όλα αυτά, δε χρειάζεται να ανησυχείτε τόσο. Οι ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι υπάρχει η θεωρία της προκατάληψης της αυστηρότητας, που σημαίνει ότι συχνά πιστεύουμε λανθασμένα ότι οι άλλοι άνθρωποι θα μας κρίνουν πιο αρνητικά από ότι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι άνθρωποι δε θα σας κρίνουν αρνητικά αν πείτε όχι και μάλιστα τείνουν να σας σέβονται περισσότερο όταν είστε σε θέση να θέσετε υγιή όρια.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να πείτε όχι σε αυτή την κατάσταση; Πάρτε το χρόνο σας να ανακαλέσετε το συναίσθημα του σεβασμού προς τον εαυτό σας, εκείνο που θα θέλατε να νιώθουν και οι άλλοι για σας. Χρειάζεται σθένος ώστε να αναγνωρίσετε τις δικές σας ανάγκες και προτεραιότητες ως ισάξιες με εκείνες της ομάδας, ωστόσο μακροχρόνια, θα αισθανθείτε καλύτερα από ότι αν είχατε αφεθεί να σας «βάλουν τρικλοποδιά». Στη συνέχεια φερθείτε με ειλικρίνεια και πείτε: «Λυπάμαι, αλλά δε μπορώ να αναλάβω περισσότερα από ότι συνήθως αυτή την εβδομάδα».

3. Σας έχουν προσκαλέσει σε ένα πάρτι και μπαίνετε στον πειρασμό να πάτε αλλά είστε κουρασμένοι και υποψιάζεστε ότι μπορεί να αρρωστήσετε.

Εμείς, τα ανθρώπινα όντα, επιλέγουμε συχνά αυτό που μας ευχαριστεί «εδώ και τώρα» και απορρίπτουμε εκείνο που θα μας κάνει καλό μακροχρόνια, ειδικά αν η παρούσα επιλογή υπόσχεται τόση διασκέδαση όπως μια πρόσκληση σε ένα πάρτι. Μπορούμε να παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις οραματιζόμενοι το μέλλον όσο πιο καθαρά μπορούμε αντί να σκεφτόμαστε τι χάνουμε στο παρόν. Σκεφτείτε την τελευταία φορά που χάσατε τον ύπνο σας για να πάτε σε κάποιο πάρτι. Φέρτε στο μυαλό σας τα γεγονότα όσο πιο καθαρά μπορείτε. Πώς αισθανόσαστε την επόμενη μέρα; Αναρωτηθείτε: Πώς θα νιώθω και πώς θα φαίνομαι αύριο το πρωί αν δεν ξεκουραστώ αρκετά απόψε; Επιστρατεύστε την κρυστάλλινή σας μπάλα για να δώσετε την απάντηση: «Αυτή τη στιγμή, θέλω πολύ να έρθω μαζί σου στο πάρτι περισσότερο από όσο φαντάζεσαι. Αλλά ξέρω ότι θα το μετανιώσω αν έρθω γιατί μπορώ να δω στο μέλλον και ξέρω ότι δε θα μπορώ να λειτουργήσω αύριο».

4. Έχετε ήδη ένα υπερφορτωμένο πρόγραμμα.

Μοιάζει αντιφατικό, αλλά η έλλειψη χρόνου μας δυσκολεύει ακόμα περισσότερο να διαχειριστούμε τον περιορισμένο μας χρόνο, σύμφωνα με τον ειδικό στο συμπεριφορισμό επιστήμονα του Harvard Sendhil Mullainathan και τον οικονομολόγο του Princeton Eldar Shafir. Στο βιβλίο τους «Scarcity: Too Little Means So Much», («Σπανιότητα: Πολύ λίγα σημαίνουν πάρα πολλά»), εξηγούν ότι όσο περισσότερο πολυάσχολοι είμαστε τόσο περισσότερο δυσκολευόμαστε να αρνηθούμε το επόμενο αίτημα. Η λύση; Θυμηθείτε τους λόγους για τους οποίους θα αρνηθείτε σε κάποιον κάτι πριν να τους χρειαστείτε: «Μακάρι να μπορούσα, αλλά δε μπορώ να αναλάβω επιπλέον αρμοδιότητες αυτή την εβδομάδα». Όταν νιώθουμε αγχωμένοι και κουρασμένοι, τείνουμε να αντιδρούμε «ως συνήθως», δηλαδή με τον τρόπο που είμαστε συνηθισμένοι να το κάνουμε. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλό μας να συνηθίσει να λέει «όχι» αντί για «ναι» στις διάφορες παρακλήσεις, κάνοντας πρόβα μια κατάλληλη απάντηση για την περίπτωση που οι άνθρωποι θα μας ζητήσουν κάποια χάρη. Οι έρευνες δείχνουν ότι όταν καταστρώνουμε ένα συγκεκριμένο σχέδιο πριν μας απευθύνουν κάποιο αίτημα, είναι πολύ πιο πιθανό στο μέλλον να καταφέρουμε να συμπεριφερθούμε σύμφωνα με τις αρχικές μας προθέσεις.

5. Κάποιος σας ζητά να του κάνετε μια παράτυπη εξυπηρέτηση, όπως να τον καλύψετε για να φύγει από τη δουλειά.

Οι Αμερικάνοι τείνουν να θαυμάζουν τους ισχυρούς χαρακτήρες που δεν υποχωρούν υπό τις πιέσεις του περιβάλλοντός τους, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι είναι εύκολο να αρνηθεί κάποιος ένα «ανήθικο» αίτημα. Μια σειρά ερευνών που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Personality and Social Psychology Bulletin», ψυχολόγοι ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να προτείνουν σε αγνώστους να κάνουν παράτυπες πράξεις- όπως να μουτζουρώσουν ένα βιβλίο που ανήκε σε δημόσια βιβλιοθήκη γράφοντας τη λέξη «πίκλα» πάνω του. Περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους στους οποίους ζητήθηκε να κάνουν κάτι τέτοιο, το έκαναν. Το να αρνηθεί κάποιος μια τέτοια παραίνεση είναι ακόμα δυσκολότερη όταν αυτή προέρχεται από ένα φίλο. Προκειμένου να αρνηθούμε, χρειάζεται να προκρίνουμε τις αξίες μας πριν από οτιδήποτε άλλο και να υπενθυμίσουμε στους εαυτούς μας -και τους φίλους μας- τι είναι πιο σημαντικό.

Σε αυτή την περίπτωση, δυο πράγματα είναι τα πιο σημαντικά: 1) η συμπόνια μας για τα προβλήματα του φίλου μας και 2) η ακεραιότητά μας. Επομένως, ας εκφράσουμε και τα δυο. Πείτε «όχι» ξεκάθαρα και επαναλάβατε τις ίδιες λέξεις αν είναι απαραίτητο: «Λυπάμαι που δυσκολεύεσαι και μακάρι να μπορούσα να βοηθήσω. Αλλά δε μπορώ να πω ψέματα για χάρη σου. Η ακεραιότητα είναι σημαντική για μένα». Μπορεί να είναι δύσκολο για το φίλο σας να ακούσει μια άρνηση, όσο δύσκολο είναι και για σας να την αρθρώσετε. Μείνετε σταθεροί στην απόφασή σας. Επαναλαμβάνοντας τις ίδιες λέξεις κάθε φορά, δείχνετε στο φίλο σας ότι δεν πρόκειται να επηρεαστείτε από εκείνον όσο και αν σας πιέσει.

Θυμηθείτε την τελευταία φορά που είπατε όχι, ακόμα και αν σας ήταν δύσκολο. Ποια στρατηγική χρησιμοποιήσατε; Απαντήστε σ’ αυτές τις ερωτήσεις.

Καλές γιορτές!

Πηγή: Ψυχογραφήματα