Πότε πρέπει να κάνω τεστ για κορωνοϊό και ποιο; Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

“Γιατρέ να κάνω τεστ;”. Όχι, αν δεν υπάρχει λόγος. Αυτό τονίζει ο ειδικός παθολόγος για τις λοιμώξεις κ. Γιώργος Παππάς, την ώρα που έχουν αρχίσει να εξαπλώνονται διάφορα, αμφίβολης αξιοπιστίας, γρήγορα τεστ, με παραπλανητικά ονόματα, τα οποία σε λίγο θα διενεργούνται και στα περίπτερα ή θα προσφέρονται σε ένθετο με τις κυριακάτικες εφημερίδες.

“Γιατρέ, έκανα τεστ και μου βγήκε αρνητικό, είμαι καλά και δεν μεταδίδω, σωστά;”. Λάθος. Τα τεστ, ακόμη και τα καλύτερα, έχουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα. Ο μοριακός έλεγχος έχει μέγιστη ευαισθησία 80%. Οπότε, αν έχεις εκτεθεί, έτσι ώστε να υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να σου μετέδωσαν τον ιο, ΔΕΝ σε καλύπτει το αρνητικό τεστ.

Οφείλεις να συνεχίσεις τον αυτοπεριορισμό και τις προφυλάξεις, επειδή μπορεί να ανήκεις στο 20% που χάθηκε (το οποίο, για να μην ρωτήσεις “γιατί δεν φτιάχνουμε καλύτερο μοριακό “, συνήθως οφείλεται σε ελαττωματική λήψη του υλικού ή στην χρήση παραλλαγών στην μέθοδο). Αν τώρα έχεις συμβατά συμπτώματα και ιστορικό έκθεσης, ένα αρνητικό τεστ δεν λέει πολλά, η κλινική υποψία (και μια τυπική εικόνα π.χ. στην αξονική τομογραφία) μετράει περισσότερο.

Και εξυπακούεται ότι θα εξακολουθείς να έχεις περισσότερες πιθανότητες να έχεις προσβληθεί παρά το αρνητικό τεστ, σε σχέση με έναν θετικό στο τεστ, ασυμπτωματικό ερημίτη που κρατά αποστάσεις και φοράει μάσκα παντού. Είπαμε, το τεστ συμπληρώνει την εικόνα, δεν την καθορίζει.

Άρα, αν έχεις θετικό μοριακό τεστ, σημαίνει ότι κάποια στιγμή πρόσφατα μολύνθηκες: Αν εχεις συμπτώματα τώρα, νοσείς τώρα. Αν δεν είχες ποτέ συμπτώματα, ενδέχεται να αποκτήσεις, απαιτείται εγρήγορση. Αν είχες συμπτώματα και πέρασαν, μάλλον άργησες να κάνεις το τεστ και περιορισμένη η σημασία του πλέον: αν δε νοσείς πια και έχουν περάσει και τουλάχιστον 10 ημέρες από την έκθεση στον ιο, και θετικο να είναι το τεστ, δεν έχει σημασία, κατά 98% ανιχνεύονται ασήμαντα θραύσματα του ιου.

Είσαι μολυσματικός; δεν θα στο πει με βεβαιότητα το θετικό τεστ. Μπορεί να σου πει αν υπάρχει άφθονο υλικό του ιου ή οριακό (ανάλογα με το σε πόσους κύκλους θετικοποιείται το αποτέλεσμα)- μεγάλη ποσότητα ιικού υλικού μάλλον σημαίνει υψηλή δυνητική μεταδοτικότητα.

Το πλέον σημαντικό που σου λέει ένα θετικό μοριακό τεστ όμως, μεσούσης της πανδημίας, είναι πως κάποια στιγμή, τώρα πρόσφατα, ΥΠΗΡΞΕΣ μολυσματικός. Άρα ενδέχεται να έχεις μεταδώσει σε επαφές σου, και επίσης, κάπου σου το μετέδωσαν κι εσένα.

Οπότε αποτελείς κρίκο μιας αλυσίδας μετάδοσης την οποία πρέπει να ανασυστήσουν οι ειδικοί. Κι αυτή η αλυσίδα, όλο και περισσότερο το κατανοούμε, δεν πρέπει να πηγαίνει μόνο προς το “ποιους μπορεί να κόλλησες”, αλλά κυρίως στο “πού μπορεί να κόλλησες”, τις συρροές πρέπει να ανακαλύπτουμε.

Κι αυτός είναι ο λόγος που δεν είναι ορθή η άποψη προβεβλημένων επιστημόνων πως πρέπει να ελαττώσουμε την ευαισθησία του μοριακού ώστε να πιάνουμε μόνο όσους έχουν μεγάλο φορτίο και να αφήνουμε τους άλλους στην ησυχία της άγνοιας. “Ναι, αλλά αν κάνουμε σε όσο το δυνατόν περισσότερους τεστ, δεν θα έχουμε καλύτερη ανασύσταση της αλυσίδας;”, θα επανέλθεις. Σαφώς. Όμως: δεν είναι ο μοριακός έλεγχος κάποια διαδικασία της πλάκας, θέλει εκπαίδευση, χώρους, αυστηρές συνθήκες, έχει κόστος, και είναι και χρονοβόρος.

Αναπτύσσονται παραλλαγές που θέλουν να ελαττώσουν τον χρόνο, κάποιες δείχνουν υποσχόμενες, αλλά τέτοια παραλλαγή είναι και η μέθοδος που φημολογείται ότι χρησιμοποιούσε ο Λευκός Οίκος, με τα γνωστά πρόσφατα αποτελέσματα. Υπάρχουν ακαδημαϊκοί φορείς που έχουν αναπτύξει in-house μεθόδους που ελαττώνουν δραματικά το κόστος, έχει αναπτυχθεί και στην Ελλάδα αντίστοιχη επιστημονική μέθοδος.

Πάντα σε αυτές τις μεθόδους οφείλουμε να ακολουθούμε αυτό που λέει ο Ian Μ. MacKay, μια από τις πλέον αξιόπιστες πηγές πληροφορίας για την πανδημία (ψάχνετε το virologydownunder): κάθε τέτοια μέθοδος οφείλει να επιβεβαιώνεται και από εξωτερικά εργαστήρια. Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός πως θα μπορούσαμε να έχουμε αναπτύξει πολύ περισσότερα κέντρα μοριακού ελέγχου κατά την διάρκεια της ραστώνης των μηδενικών κρουσμάτων του Μαΐου και του Ιουνίου. Δεν θα πήγαινε χαμένη η τεχνογνωσία και μετά το τέλος της πανδημίας.

Επειδή τα τεστ αντιγόνου είναι γρήγορα μεν, αλλά πολύ λιγότερο ευαίσθητα και πολύ λιγότερο ειδικά. Θα εκτιμήσεις ένα θετικό γρήγορο τεστ σε ασθενή με υψηλή κλινική και επιδημιολογική πιθανότητα να πάσχει από COVID-19, αλλά δεν θα εκτιμήσεις ένα τυχαίο τεστ σε έναν ασυμπτωματικό που περνούσε απ’ έξω. Και φυσικά θα επιβεβαιώσεις κάθε θετικό αποτέλεσμα κάνοντας μοριακό έλεγχο. Και θέλει εδώ ιδιαίτερη προσοχή, επειδή ήδη άρχισαν να διακινούνται διάφορα τεστ αντιγόνου τα οποία είναι τεκμηριωμένα αναξιόπιστα, αλλά κυκλοφορούν με άλλο όνομα τώρα- γνωστή υπόθεση ήδη από τον Μάιο, αλλά..

Επειδή ορισμένα από αυτά φαίνονται πιο αξιόπιστα και επειδή μας επιτρέπουν να κερδίζουμε χρόνο σε μαζικούς ελέγχους: Αλλά μόνο σε μαζικούς ελέγχους. Αν για παράδειγμα πάρεις ένα τέτοιο τεστ με ειδικότητα 95%, και πας να ελέγξεις στην ήσυχη Ευρυτανία 100 άτομα, θα βρεις 5 θετικά, και θα είναι και τα 5 ψευδή. Αλλά αν το κάνεις σε περιοχές υψηλής κυκλοφορίας του ιου, τα αληθώς θετικά θα είναι περισσότερα, και θα εντοπίσεις και κύκλους θετικών ατόμων που υποδηλωνουν πιθανές συρροές. Θα έχουμε όλο και περισσότερα αξιόπιστα και γρήγορα τεστ; Θα έχουμε, και δεν θα είναι απαραίτητα αντιγονικά.

“Να κάνω τεστ αντισωμάτων τότε, που είναι και φθηνότερα;”

Εκεί κι αν δεν έχεις λόγο. Στην οξεία φάση, τα αντισώματα δεν θα βοηθήσουν: θα γίνουν θετικά 10-14 ημέρες μετά την έκθεση, έως τότε η κλινική εικόνα έχει εξελιχθεί και έχεις πάψει να είσαι μεταδοτικός (ή νοσηλεύεσαι στο νοσοκομείο βαριά άρρωστος). “Ναι, αλλά θέλω να μάθω αν το πέρασα”, θα επιμείνεις. Και να το πέρασες, δεν σου εγγυάται κανείς ότι η παρουσία αντισωμάτων θα επιμένει στον χρόνο, τι θα κάνεις, έλεγχο κάθε εβδομάδα μήπως πέφτουν οι τίτλοι των αντισωμάτων;

Ποια είναι η χρησιμότητά τους λοιπόν; Πρωτίστως επιδημιολογική, να ανακαλύψουμε στον γενικό πληθυσμό ποιοι ήρθαν σε επαφή με τον ιο χωρίς να το ξέρουν, ώστε να καταλάβουμε καλύτερα την κινητική του ιου. Κι εδώ υπάρχουν τεράστιες διακυμάνσεις σε ευαισθησία και ειδικότητα, αλλά και διασταυρούμενες αντιδράσεις με επαφή με άλλους κορωνοϊούς.

Όχι, τα τεστ είναι αποτύπωση μιας στιγμής, μια ώρα μετά μπορεί να έχουν αλλάξει τα πάντα. Μηχανισμός που να εξασφαλίσει ότι θα γίνεται λογική χρήση τους δεν υπάρχει, αν ισχύσει το “δωρεάν για όλους”, επειδή δεν υπήρξε για κανέναν εργαστηριακό έλεγχο ποτέ. Άσχετα αν η διαγνωστική μας ικανότητα ως κοινότητας παραμένει χαμηλή (και ακόμη χαμηλότερη η ιχνηλατική μας ικανότητα, παρά τις εξαντλητικές προσπάθειες των λίγων που ανέλαβαν το έργο). Αυτές πρέπει να αυξήσουμε.

Έως τότε θυμάσαι, πως όταν έχεις συμπτώματα, κάθεσαι σπίτι σου (ναι, ξέρω, πρέπει να το επιτρέπουν και να το ενισχύουν και οι αρχές) και φροντίζεις να μην κολλήσεις άλλους. Αν είσαι ευπαθής όμως, αποτελείς προτεραιότητα του συστήματος υγείας, και κάποιος πρέπει να σε έχει στο νου του, να εξασφαλίζει την μη-επιδείνωσή σου. Κάθε χρόνο το λέμε, το λέμε και για την λιγότερο μεταδοτική γρίπη. Ευκαιρία να το εφαρμόζουμε καλύτερα βλέποντας την πλήρη εικόνα, τόσο ενός ατόμου όσο και μιας, μικρής ή μεγάλης, κοινότητας.