Νέα διαγνωστική προσέγγιση ενισχύει την πρωτοβάθμια φροντίδα και αποκαλύπτει σοβαρές παθήσεις σε πρώιμο στάδιο, όταν τα πρώτα σημάδια της νόσου δεν είναι τα κλασικά και αναγνωρίσιμα συμπτώματα, αλλά ασαφείς ενοχλήσεις όπως ανεξήγητη απώλεια βάρους, κόπωση, απώλεια όρεξης ή γενικοί πόνοι. Αυτά τα μη ειδικά συμπτώματα δυσκολεύουν τους γιατρούς της πρωτοβάθμιας φροντίδας να εντοπίσουν εγκαίρως τις περιπτώσεις που απαιτούν άμεση διερεύνηση.

Το πρόγραμμα SCAN (Suspected CANcer Pathway) σχεδιάστηκε για να καλύψει αυτό το διαγνωστικό κενό. Άρχισε πιλοτικά στην Οξφόρδη το 2017 και από το 2020 εντάχθηκε στη βασική παροχή υπηρεσιών υγείας της περιοχής. Συγκεκριμένα, απευθύνεται σε ασθενείς άνω των 40 ετών που παρουσιάζουν μη ειδικά συμπτώματα και δεν πληρούν τα κριτήρια για άλλες εξειδικευμένες διαδρομές διάγνωσης. Η διαδικασία περιλαμβάνει αξονική τομογραφία θώρακα, κοιλιάς και λεκάνης, αιματολογικές εξετάσεις, τεστ κοπράνων και δυνατότητα συμμετοχής σε βιοτράπεζα για μελλοντική έρευνα.

Αποτελέσματα και στατιστικά της εξαετούς εφαρμογής

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Lancet Primary Care, από το 2017 έως το 2023 παραπέμφθηκαν 4.823 ασθενείς μέσω του SCAN. Η πλειονότητα ήταν γυναίκες με μέση ηλικία τα 70 έτη. Περίπου 9% των παραπομπών οδήγησαν σε διάγνωση καρκίνου, ενώ 11% αποκάλυψαν άλλες σοβαρές παθήσεις. Επιπλέον, σχεδόν 20% των ασθενών εμφάνισαν τυχαία ευρήματα σε απεικονιστικές εξετάσεις, τα οποία απαιτούσαν περαιτέρω διερεύνηση.

Οι συχνότεροι τύποι καρκίνου και το στάδιο διάγνωσης

Οι πιο συχνά εντοπισμένοι τύποι καρκίνου ήταν του πνεύμονα, του παγκρέατος, του παχέος εντέρου, του μαστού και τα λεμφώματα. Παρά την ταχεία διαγνωστική διαδρομή, σχεδόν οι μισοί ασθενείς διαγνώστηκαν σε στάδιο IV, ενώ μόνο το 18% εντοπίστηκε σε πρώιμο στάδιο. Ένας στους τρεις ασθενείς έλαβε θεραπεία με σκοπό την ίαση, κυρίως μέσω χημειοθεραπείας ή χειρουργικής επέμβασης.

Διαγνωστική αξία πέρα από τον καρκίνο

Το SCAN δεν εντόπισε μόνο καρκίνους αλλά και άλλες παθήσεις που εξηγούσαν τα συμπτώματα των ασθενών, όπως είναι γαστρίτιδα, χολολιθίαση, αναιμία, αυτοάνοσα νοσήματα και λοιμώξεις. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα συμπτώματα αποδόθηκαν σε ήδη γνωστά χρόνια νοσήματα, ενώ ένα ποσοστό ασθενών δεν έλαβε νέα διάγνωση και περιορίστηκε σε οδηγίες για τον τρόπο ζωής.

Η σημασία της κλινικής διαίσθησης και των βιοδεικτών

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα της μελέτης είναι η αξία της κλινικής διαίσθησης του γιατρού. Η παραπομπή λόγω «gut feeling» αποδείχθηκε ισχυρός δείκτης για την ύπαρξη καρκίνου. Επίσης, ανεξήγητα αποτελέσματα εξετάσεων, όπως χαμηλή αιμοσφαιρίνη ή αυξημένοι δείκτες φλεγμονής, συσχετίστηκαν με υψηλότερα ποσοστά διάγνωσης. Το αιματολογικό τεστ CA125 παρουσίασε θετική προγνωστική αξία σχεδόν 30%, συνδεόμενο με διάφορους τύπους καρκίνου.

Προκλήσεις και προοπτικές του SCAN

Η εφαρμογή του SCAN συνοδεύεται από προκλήσεις, όπως είναι η διαχείριση των τυχαίων ευρημάτων, η ανησυχία των ασθενών και η επιβάρυνση των νοσοκομείων. Ωστόσο, κάποια από αυτά τα ευρήματα μπορεί να αποδειχθούν σωτήρια. Παρά την πρόοδο, η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου παραμένει ζητούμενο, με την ανάγκη για βελτίωση των φίλτρων παραπομπής και καλύτερη κατανομή πόρων. Ο συνδυασμός της κλινικής εμπειρίας με προηγμένα διαγνωστικά εργαλεία δείχνει ότι μπορεί να σώσει ζωές. Καθώς περισσότερα κέντρα υιοθετούν αντίστοιχες διαδρομές διεθνώς, αναμένεται να αποκτήσουμε πληρέστερη εικόνα για την επίδραση αυτών των συστημάτων στην πορεία της νόσου και την εμπειρία των ασθενών.