Η ιατρική κοινότητα καλείται να μιλήσει για τη σχέση ατμοσφαιρικής ρύπανσης και υγείας

Veronica Manfredi, διευθύντρια στη Διεύθυνση Ποιότητας Ζωής της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Στην Ινδία, οι γιατροί εντοπίζουν εφήβους στο Νέο Δελχί με τους πνεύμονές τους μαύρους και κατεστραμμένους, σαν να ήταν ηλικιωμένοι 70 ετών, στη δεκαετία του 1980. Εμείς στην ΕΕ είμαστε τυχεροί καθώς έχουμε νομοθεσία που καθορίζει τα νόμιμα όρια ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ωστόσο, περισσότερες από 130 πόλεις της ΕΕ δεν πληρούν όλα αυτά τα πρότυπα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, στις ώρες κυκλοφοριακής συμφόρησης, η ατμοσφαιρική ρύπανση σε αστικές περιοχές μπορεί να φθάσει στα ίδια επίπεδα με αυτά που ισχύουν στο Νέο Δελχί.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΠΟΥ κάθε χρόνο σημειώνονται πάνω από 4,2 εκατομμύρια πρόωροι θάνατοι παγκοσμίως, λόγω της εξωτερικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος εκτιμά ότι στην Ευρώπη οι πρόωροι θάνατοι αυτού του είδους υπερβαίνουν τους 400.000 τον χρόνο – ιδίως λόγω σωματιδίων, διοξειδίου του αζώτου και όζοντος.

Διαθέτουμε νομοθεσία που καθορίζει κοινούς στόχους για την ποιότητα του αέρα, θέτει όρια εκπομπών σε εθνικό επίπεδο και καθορίζει πρότυπα για βασικές πηγές ρύπανσης. Παρέχουμε επίσης χρηματοδότηση για τη στήριξη μέτρων με αντικείμενο την ποιότητα του αέρα. Στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, για παράδειγμα, έχουν διατεθεί για τον σκοπό αυτό 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020. Στις χρηματοδοτήσεις αυτές προστίθενται και άλλες που μπορούν να αποδώσουν έμμεσα οφέλη όσον αφορά την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, όπως οι επενδύσεις 45 δισεκατομμυρίων ευρώ στην οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

Η χρηματοδότηση αποτελεί κίνητρο. Είναι το «καρότο», μεταφορικά, που προσφέρουμε. Παράλληλα όμως κρατάμε και το «μαστίγιο». Έχουμε θεσπίσει, και πολλές φορές εφαρμόζουμε στην πράξη, νομικές διαδικασίες για την επιβολή της ενωσιακής νομοθεσίας, ενώ οι διαδικασίες επί παραβάσει καταλήγουν συχνά στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Μας απασχολούν επί του παρόντος 30 περίπου περιπτώσεις σε 20 κράτη μέλη όπου σημειώνεται σταθερά υπέρβαση των νόμιμων ορίων για τα αιωρούμενα σωματίδια, το διοξείδιο του αζώτου ή το διοξείδιο του θείου.

Είναι σημαντικό, ωστόσο, να τονίσουμε ότι οι νομικές διαδικασίες αποτελούν απλώς ένα μέσο για την επίτευξη της συμμόρφωσης – υπάρχουν και άλλα. Διευκολύνουμε επίσης την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών: για παράδειγμα, έχουμε δημιουργήσει ή συμμετέχουμε σε διάφορα σχετικά δίκτυα, διοργανώνουμε συζητήσεις για τον καθαρό αέρα, και πραγματοποιούμε διάλογο με τα κράτη μέλη για την επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Πρέπει να εξετάσουμε περαιτέρω τη μείωση των εκπομπών σε όλους τους οικονομικούς τομείς, όπως στη βιομηχανία, στις μεταφορές, στην οικιακή θέρμανση και στη γεωργία. Για την τελευταία, πρέπει να περιορίσουμε τη χρήση αμμωνίας και νιτρικών στα λιπάσματα – μειώνοντας έτσι τη ρύπανση τόσο του αέρα όσο και των υδάτων.

Είναι πλέον καιρός να τηρήσουμε τα πρότυπα της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρέπει να βελτιώσουμε επίσης σημαντικά την ποιότητα του εξωτερικού ατμοσφαιρικού αέρα, και να πλησιάσουμε περισσότερο τα συνιστώμενα επίπεδα από τον ΠΟΥ.

Υππάρχουν, όμως, καλά νέα: έχουμε αποδείξεις ότι η πολιτική «Καθαρός αέρας» λειτουργεί! Χάρη στις κοινές προσπάθειες της ΕΕ και των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών, η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει μειωθεί στην ΕΕ τις τελευταίες δεκαετίες. Οι εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων μειώθηκαν σημαντικά, ακόμη και σε περίοδο συνεχούς ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης. Προχωράμε σωστά, αλλά ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς. Στόχος μας είναι η μείωση των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων στο μισό έως το 2030, με τις εθνικές δεσμεύσεις μείωσης που προβλέπονται στη νομοθεσία της ΕΕ, και, ως εκ τούτου, η μείωση των επιπτώσεών της στην υγεία στο μισό σε σύγκριση με το 2005.

Η επίτευξη του στόχου αυτού απαιτεί την ανάληψη επείγουσας δράσης τώρα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εγκρίνουν φιλόδοξα σχέδια και να τα εφαρμόσουν στο σύνολό τους, ενώ παράλληλα η ιατρική κοινότητα θα πρέπει να παράσχει πλήρη υποστήριξη αναλαμβάνοντας σχετικές δεσμεύσεις.