Παραδοσιακή ελληνική διατροφή κατά της πρόωρης θνησιμότητας

Ασπίδα προστασίας αποτελεί η παραδοσιακή ελληνική διατροφή για την υγεία μας σε μια χώρα που μαστίζεται από την υπογεννητικότητα, όπως τόνισε σε πρόσφατη διάλεξή του στο Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος ο ομότιμος καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αντώνης Καφάτος.

Η διατροφή, σε πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Lancet (Απρίλιος 2019) εκτιμάται ότι συνδέεται με τις πρώτες αιτίες θανάτου παγκοσμίως, όπως είναι τα κακοήθη νεοπλάσματα, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο σακχαρώδης διαβήτης, σημείωσε ο κ.,Καφάτος κατά την ομιλία του με τίτλο «Παραδοσιακή Ελληνική Διατροφή και Προσδόκιμο Επιβίωσης».

Τα δυσοίωνα δεδομένα στην χώρα μας όπως οι 31.000 περισσότεροι καταγεγραμμένοι  θάνατοι τον χρόνο από τις γεννήσεις, οι οποίες έχουν επίσης μειωθεί (1,3 παιδιά ανά οικογένεια) καθιστούν πιο έντονη την αναγκαιότητα να «να αλλάξουμε τις διατροφικές μας επιλογές, για να ελαττώσουμε τον κίνδυνο για χρόνια νοσήματα».

Διατροφικές ατασθαλίες

Σύμφωνα με την έρευνα οι κακές διατροφικές συνθήκες είναι αλληλένδετες με τα χρόνια νοσήματα όπως: η υπερκατανάλωση αλατιού, η χαμηλή κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης, φρούτων και λαχανικών, θαλασσινών με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά Ω3 και η υπερκατανάλωση πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και επεξεργασμένου κρέατος.

Στην πρόωρη θνησιμότητα συμβάλουν η έλλειψη σωματικής άσκησης, το κάπνισμα και η κατανάλωση οινοπνευματοειδών ποτών. Σύμφωνα με τον καθηγητή η εξασφάλιση καλής υγείας, η πρόληψη των χρόνιων νοσημάτων και η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους σώματος, επιτυγχάνεται με σωστές διατροφικές επιλογές σε καθημερινή βάση και τακτική σωματική άσκηση τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα.

Σε αυτό το πλαίσιο, συνιστάται  η επιλογή ζυμαρικών/ ψωμιού ολικής αλέσεως και καστανό ρύζι αντί για λευκό, φυσικοί χυμοί χωρίς ζάχαρη αντί για αναψυκτικά, νιφάδες βρώμης αντί για επεξεργασμένα δημητριακά πρωινού. Επιπλέον πρόσθεσε ότι πρέπει να επιλέγονται τρόφιμα πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες, να γίνεται χρήση μόνο ελαιόλαδου αντί για μαργαρίνη, κορεσμένα λίπη και σπορέλαια, να καταναλώνονται τέσσερα με πέντε φρούτα και 400γρ λαχανικά ημερησίως και να περιοριστεί η κατανάλωση αλατιού, ζάχαρης και κόκκινου κρέατος.

Επιδημιολογικές μελέτες  

Δύο μεγάλες επιστημονικές έρευνες, οι οποίες κατέγραψαν σε βάθος χρόνου τις διατροφικές συνήθειες του πληθυσμού της Κρήτης και τις επιπτώσεις τους στην υγεία, σε σχέση με πληθυσμούς άλλων χωρών καταδεικνύουν τα προτερήματα της μεσογειακής διατροφής.

Υπενθυμίζεται ότι το προσδόκιμο επιβίωσης στην Ελλάδα υπολογίζεται περίπου στα 81 έτη, σε υψηλότερα επίπεδα από τον Μ.Ο. των χωρών του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), ενώ έχει αυξηθεί κατά δυο περίπου χρόνια από τα στοιχεία του 2003 (78,9 έτη).

 Η μελέτη που είναι γνωστή και ως Μελέτη των Επτά Χωρών, εξέτασε τον πληθυσμό σε Ελλάδα (συγκεκριμένα και από την Κρήτη), Ολλανδία, Φιλανδία, Ιταλία, Σερβία, Ιαπωνία και ΗΠΑ, μεταξύ 1960 και 1995. Οι  παγκόσμιες συστάσεις για τις αρχές της Μεσογειακής Δίαιτας προέκυψαν από την συγκεκριμένη μελέτη και βασίστηκε στις διατροφικές συνήθειες των Κρητών αγροτών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄60.

Κατά τη διάρκεια της μελέτης διαπιστώθηκαν  ότι το σωματικό βάρος του πληθυσμού της Κρήτης, παρόλο που σημείωσε μία αυξητική τάση, παρέμεινε με διαφορά το χαμηλότερο από τις υπόλοιπες χώρες.

Στον πληθυσμό της Κρήτης καταγράφηκαν τα χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από ισχαιμική καρδιοπάθεια (έμφραγμα). Είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο ότι στην μελέτη συμμετείχε και ο πληθυσμός της Κέρκυρας, στον οποίο καταγράφηκαν σχεδόν διπλάσια ποσοστά θνησιμότητας σε σχέση με τους Κρήτες (48 έναντι 25 στους 1000 κατοίκους). Στον πληθυσμό της Κρήτης, επίσης, καταγράφηκαν τα χ

Άξια αναφοράς είναι η κατανάλωση λίπους, η οποία ήταν σε ίδια επίπεδα μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας (39% και 37% της συνολικής προσλαμβανόμενης ενέργειας αντίστοιχα),  αλλά η κατανάλωση κορεσμένου λίπους στις ΗΠΑ υπολογίζεται σε 18%, ενώ στην Ελλάδα  μόνο 8%. Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Καφάτο, η παγκόσμια σύσταση για μείωση της κατανάλωσης του κορεσμένου λίπους κάτω από 10% προήλθε από τις μετρήσεις του πληθυσμού της Κρήτης.

Επίσης στην ελληνική περίπτωση παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε όλη σχεδόν τη διάρκεια των 50 ετών, το προσδόκιμο επιβίωσης της Ιαπωνίας βρίσκεται στην πρώτη θέση και ακολουθούν η Ιταλία και η Κρήτη ενώ ακολουθεί ο Μ.Ο. της Ελλάδας και τα Ιόνια νησιά, επιβεβαιώνοντας την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων της αρχικής μελέτης

Για το χρονικό διάστημα 1980-2017, την υψηλότερη θνησιμότητα από κακοήθη νεοπλάσματα είχαν η Ιταλία και Ιαπωνία. Αντίστοιχα, για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η Φιλανδία, η Ιταλία και ο Μ.Ο. της Ελλάδας (λίγο περισσότεροι από 500 θανάτοι σε 100.000 πληθυσμού) καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις, ενώ η Ιαπωνία και η Κρήτη (λιγότεροι από 200 θάνατοι σε 100.000 πληθυσμού) τις τελευταίες.

Η δεύτερη μελέτη  σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες,  διάρκειας 50 ετών, πραγματοποιήθηκε σε πληθυσμούς της Κρήτης και της περιοχής Zutphen της Ολλανδίας. Συγκεκριμένα αποδείχτηκε ότι ο πληθυσμός της Κρήτης είχε μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης κατά επτά χρόνια από τον πληθυσμό της Ολλανδίας.

Επίσης, οι ηλικιωμένοι  Κρήτες είχαν χαμηλότερα επίπεδα σιδήρου και υπεροξειδίων λιπαρών οξέων, τα οποία αποτελούν δείκτες οξειδωτικού στρες, ενώ αντιθέτως είχαν αυξημένα επίπεδα αντιοξειδωτικών ουσιών, όπως τα καροτενοειδή και το φυλλικό οξύ, τα οποία βρίσκονται στα λαχανικά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει επίσης η καταγραφή της πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών, καθώς το 1960 η κατανάλωση στην Ολλανδία