Πόσο κινδυνεύουν πραγματικά οι ασθενείς με διαβήτη από απώλεια όρασης;

Tου Δρ Τρύφωνα Ρότσου, Οφθαλμιάτρου, Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημιακού Υπότροφου Α’ Πανεπιστημιακής Οφθαλμολογικής Κλινικής Παν/μίου Αθηνών. 

Μια, πλέον, συνηθισμένη διαταραχή που προκαλείται από την ασθένεια του διαβήτη είναι η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Περίπου ένας στους τρεις ασθενείς με διαβήτη –93 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή, σε όλο τον κόσμο– εμφανίζει διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η οποία, σε πολλές περιπτώσεις, εάν ο ασθενής δεν λάβει την απαραίτητη θεραπεία, προκαλεί απώλεια όρασης. Οι διαταραχές της όρασης των ασθενών έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη γενικότερη υγεία και την ποιότητα ζωής τόσο του ασθενούς όσο και των οικείων του.

Η έρευνα «Βαρόμετρο για τη Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια» (Diabetic retinopathy Barometer), η οποία διεξήχθη σε 41 χώρες ανάμεσα σε 7.000 ασθενείς, έφερε στην επιφάνεια τη μεγάλη ανάγκη για ξεκάθαρες θεραπευτικές κατευθύνσεις και ανάλογη ανταπόκριση από την πλευρά των συστημάτων υγείας, υπογραμμίζοντας, την ίδια στιγμή, τη σημασίας της πρόληψης, έτσι ώστε να προλαμβάνονται στον μέγιστο βαθμό οι περιπτώσεις απώλειας όραση εξαιτίας του διαβήτη.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, παρά το γεγονός ότι οι ασθενείς με διαβήτη φοβούνται το ενδεχόμενο απώλειας της όρασής τους σε διπλάσιο βαθμό από ό,τι άλλες επιπλοκές της ασθένειας (π.χ. καρδιαγγειακή νόσο ή εγκεφαλικό επεισόδιο), ένας στους τέσσερις ασθενείς δεν συμβουλεύεται εξειδικευμένο γιατρό σχετικά με τις επιπλοκές στην όρασή του. Ταυτόχρονα, ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών επισκέπτονται έναν εξειδικευμένο γιατρό όταν τα συμπτώματα έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους.

Παρ’ όλα αυτά, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα της έρευνας, τα προβλήματα στην όραση των ασθενών με διαβήτη δυσχεραίνουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά τους. Το 79% των ασθενών με διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι καθημερινές δραστηριότητες, όπως οι δουλειές του σπιτιού και η οδήγηση, γίνονται πιο δύσκολες ή και αδύνατες, λόγω των προβλημάτων στην όρασή τους. Επίσης, το 20% των συμμετεχόντων με διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και διαβητικό οίδημα ωχράς κηλίδας θεωρεί ότι τα προβλήματα στην όρασή τους δυσκολεύουν τη συνολική διαχείριση της ασθένειάς τους. Μάλιστα, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια χαρακτήρισαν την κατάσταση της υγείας τους «κακή έως μέτρια».

Οι οφθαλμίατροι, από την πλευρά τους, «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου» τονίζοντας ότι περίπου τα 2/3 των ασθενών κάνουν οφθαλμολογικό έλεγχο μόνο όταν έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαταραχές στην όραση, με αποτέλεσμα να χάνουν την ευκαιρία της πρόληψης. Σύμφωνα, επίσης, με ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των γιατρών που συμμετείχαν στο βαρόμετρο, όσο καθυστερεί η διάγνωση τόσο μειώνονται και οι πιθανότητες αποτελεσματικής θεραπείας.

Την ίδια στιγμή, παρουσιάζονται ιδιαίτερα ανησυχητικά προβλήματα στα συστήματα υγείας ανά τον κόσμο, τα οποία αποθαρρύνουν τους ασθενείς να προβούν στις κατάλληλες ενέργειες για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση των επιπλοκών στην όρασή τους. Τόσο οι οφθαλμίατροι όσο και οι ασθενείς που συμμετείχαν στο βαρόμετρο ανέφεραν τη «μεγάλη περίοδο αναμονής για ένα ιατρικό ραντεβού» και το κόστος ως σημαντικά εμπόδια, ενώ ένας στους δύο συμμετέχοντες παρόχους υγείας ανέφερε ότι δεν διαθέτει ξεκάθαρα πρωτόκολλα για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των προβλημάτων όρασης που σχετίζονται με τον διαβήτη.

Το «Βαρόμετρο για τη Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια» είναι μια παγκόσμια πρωτοβουλία της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τον Διαβήτη (International Diabetes Federation, IDF), του Διεθνούς Οργανισμού για την Πρόληψη της Τύφλωσης (International Agency for the Prevention of Blindness, IAPB), της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τον Γηράσκοντα Πληθυσμό (International Federation on Ageing, IFA) και της Ιατρικής Ακαδημίας της Νέας Υόρκης, με σκοπό την αξιολόγηση της τρέχουσας κατάστασης σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης και τη διαχείριση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Το έργο πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της Bayer AG, η οποία το χρηματοδότησε και επίσης υποστηρίζει τη διάδοση και προώθηση των αποτελεσμάτων της έρευνας.

Τα αποτελέσματα του «Βαρόμετρου για τη Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια» υπογραμμίζουν τις ανάγκες των ασθενών, προβάλλοντας ως συμπέρασμα τον συνδυασμό των δράσεων που θα οδηγήσουν στη βελτίωση της καθημερινότητάς τους: Τόσο η ενημέρωση όσο και η ευαισθητοποίηση των ασθενών και της επιστημονικής κοινότητας για τις διαταραχές της όρασης που συνδέονται με τον διαβήτη μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση του ποσοστού των έγκαιρων διαγνώσεων, γεγονός που συνδέεται με αυξημένες πιθανότητες επιτυχούς διαχείρισης της νόσου και μείωση του κινδύνου απώλειας όρασης. Την ίδια στιγμή, απαιτούνται ξεκάθαρες θεραπευτικές κατευθύνσεις και αποτελεσματικά συστήματα υγείας, που εξασφαλίζουν εύκολα προσβάσιμη θεραπεία για τους ασθενείς.

Ποια όμως μπορεί να είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση;

Ο κύριος τρόπος αντιμετώπισης του ΔΟΩ ήταν –και παραμένει μέχρι και σήμερα– η φωτοπηξία του αμφιβληστροειδούς με laser. Τα τελευταία χρόνια, έχουν προστεθεί και φαρμακευτικές θεραπευτικές επιλογές που στοχεύουν στην αναστολή της δράσης παραγόντων, π.χ. του παράγοντα VEGF, που σχετίζονται με την ανάπτυξη μη φυσιολογικών νέων μικροαγγείων στον οφθαλμό, τα οποία εκδηλώνουν αυξημένη διαπερατότητα των τοιχωμάτων τους και οδηγούν σε οίδημα.

Η πλέον πρόσφατη εγκεκριμένη θεραπεία είναι το aflibercept για ενδοφθάλμια ένεση. Πρόκειται για μια συνθετική, ανασυνδυασμένη πρωτεΐνη, το μόριο της οποίας αποτελείται από τμήματα που δεσμεύουν τον παράγοντα VEGF εμποδίζοντας έτσι τις επαγόμενες δράσεις του. Σε μελέτες του προϊόντος που έγιναν σε ασθενείς με ΔΟΩ, το aflibercept για ενδοφθάλμια έγχυση χορηγήθηκε είτε ως δόση 2 mg ανά ένεση τον μήνα είτε σε δόση των 2 mg ανά ένεση κάθε δύο μήνες, αφού είχαν λάβει αρχικά πέντε ενέσεις μηνιαίως. Και τα δυο δοσολογικά σχήματα επέδειξαν σημαντικά υψηλή βελτίωση της οπτικής οξύτητας των συμμετεχόντων σε σύγκριση με την επέμβαση laser.

Συγκεκριμένα, κατά την εξέταση βέλτιστης διορθωμένης οπτικής οξύτητας, οι ασθενείς παρουσίασαν βελτίωση κατά 10,5 γράμματα και 10,7 γράμματα για τα δύο σχήματα του aflibercept, ενώ για την επέμβαση laser, η βελτίωση ήταν 1,2 γράμματα. Επίσης, καταδείχθηκε ότι το aflibercept είναι καλά ανεκτό, ενώ το χαμηλό ποσοστό ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν παρόμοιο με εκείνο που παρατηρήθηκε στην ομάδα που αντιμετωπίστηκε με laser.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι βελτίωση κατά 10,7 γράμματα στην εξέταση οπτικής οξύτητας, που ισοδυναμεί με βελτίωση κατά τουλάχιστον 2 γραμμές, σημαίνει βελτίωση της όρασης σε επίπεδο τέτοιο ώστε ο πάσχων να μπορεί να επιστρέψει σε καθημερινές δραστηριότητες σημαντικές για τα άτομα παραγωγικής ηλικίας, όπως η οδήγηση και η ανάγνωση εφημερίδας και βιβλίων. Συνεπώς, η βελτίωση που παρουσιάζεται με το aflibercept για ενδοφθάλμια ένεση δεν είναι απλά βελτίωση της όρασης, αλλά βελτίωση της συνολικής ποιότητας ζωής των ασθενών με ΔΟΩ.

Who is Who

Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Τρύφων Ρότσος, ειδικεύτηκε στην Οφθαλμολογία στην Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Αθηνών καθώς και σε νοσοκομεία της Μ. Βρετανίας. Το 2004 ανακηρύχθηκε σε Διδάκτορα του Τμήματος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το θέμα της διδακτορικής του διατριβής ήταν «Αντιοξειδωτική θεραπεία στη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια».

Μετά το πέρας της ειδικότητάς του, εξειδικεύθηκε στον τομέα Παθολογίας Αμφιβληστροειδούς στο Τμήμα Παθολογίας Αμφιβληστροειδούς του νοσοκομείου Moorfields Eye Hospital του Ην. Βασιλείου. Διετέλεσε επίσης διευθυντής του Τμήματος Αμφιβληστροειδούς στην Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική του Leicester.

Από το 2010, ασκεί ιδιωτική ιατρική στον χώρο του αμφιβληστροειδούς στην Ελλάδα, ενώ είναι παράλληλα συνεργάτης στην Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική της Αθήνας.

Έχει πλήθος ξενόγλωσσων εργασιών που δημοσιεύθηκαν σε peer review journals, αρκετές ελληνικές εργασίες και πολλές συμμετοχές σε ανοιχτές τράπεζες σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια, καθώς και πολλαπλό εκπαιδευτικό έργο. Είναι αντιπρόεδρος της Ελληνικής Οφθαλμολογικής Εταιρείας.

Πηγή: PhB