Το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καρκίνου

Με αφορμή την  4η Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, τονίζονται οι προκλήσεις που σχετίζονται με την ασθένεια, την υποστήριξη των ασθενών και την ενίσχυση της προσπάθειας για την πρόληψη, τη θεραπεία και την ίση πρόσβαση στην υγειονομική φροντίδα. Περίπου 20 εκατομμύρια άτομα διαγιγνώσκονται ετησίως με τη νόσο ενώ διαπιστώνονται και περίπου 9,5 εκατομμύρια θάνατοι.

Ο εορτασμός της 4ης Φεβρουαρίου διοργανώνεται από τη Διεθνή Ένωση για τον Έλεγχο του Καρκίνου (UICC) για 25η χρονιά με στόχο την  αφύπνιση.  Ο καρκίνος όμως δεν αποτελεί μόνο πρόβλημα δημόσιας υγείας αλλά έχει και σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο, όπως επισημαίνουν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Μιχάλης Λιόντος (Επίκουρος Καθηγητής Ογκολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Παθολόγος, Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής), Δρ. Μαρία Καπαρέλου (Παθολόγος – Ογκολόγος),  Μαγδαληνή Μήγκου (Επιμελήτρια Παθολόγος – Ογκολόγος ΕΣΥ)  και Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής).  Υπολογίζεται ότι το κόστος για τη διαχείριση της ασθενείς παγκοσμίως ξεπερνά το 1,1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως. Θα πρέπει να συνεκτιμούνται οι ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις σε ασθενείς και φροντιστές τους. Αξιοσημείωτες είναι οι ανισότητες στην αντιμετώπιση της νόσου αποτυπώνονται ξεκάθαρα στα επιδημιολογικά δεδομένα της νόσου: το 70% των θανάτων από καρκίνο καταγράφονται σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Εκστρατεία

Από το 2025 εγκαινιάζει έναν νέο τριετή κύκλο προσπαθειών με κεντρικό μήνυμα «Ενωμένοι από τη μοναδικότητά μας» (#UnitedbyUnique). Τα τελευταία χρόνια έχουμε κατανοήσει την ετερογένεια της νόσου και θεωρούμε ότι ο καρκίνος κάθε ασθενούς είναι μοναδικός και πρέπει να αντιμετωπιστεί με εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση. Το μήνυμα της καμπάνιας επεκτείνει το θέμα της μοναδικότητας πέρα από τη βιολογία της νόσου και στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε ανθρώπου ενώ ταυτόχρονα εστιάζει στον κοινό στόχο από τον οποίο εμπνεόμαστε: να νικήσουμε την ασθένεια. Η εκστρατεία στοχεύει επομένως να φέρει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τον ασθενή και όχι μόνο τη νόσο. Η ασθενοκεντρική προσέγγιση της νόσου θεωρείται ότι μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών, να ενισχύσει τους δεσμούς ασθενών και ιατρικού προσωπικού και να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των συστημάτων υγείας.

Η πρόληψη του καρκίνου

Περίπου το 30% των περιπτώσεων καρκίνου μπορούν να προληφθούν μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής και τη διενέργεια προληπτικών εξετάσεων. Συνήθειες όπως είναι η διακοπή του καπνίσματος, η υγιεινή διατροφή, η σωματική άσκηση και η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης της νόσου. Επιπλέον, η πρόσβαση σε προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου μπορεί να συμβάλει στην έγκαιρη διάγνωση και βελτίωση των αποτελεσμάτων της θεραπείας. Τέτοια προγράμματα είναι πλέον διαθέσιμα στην Ευρώπη για μια σειρά νεοπλασμάτων και οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλαμβάνουν:

–              Τη διενέργεια μαστογραφίας κάθε δύο χρόνια για τις γυναίκες ηλικίας 50 ως 69 ετών, ενώ επιπλέον προτείνεται η επέκταση του ελέγχου στις γυναίκες 45 ως 74 ετών.

–              Τον έλεγχο για παρουσία DNA του ιού του ανθρώπινου θηλώματος (HPV) ως μέσο προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας που θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 5 έτη για όλες τις γυναίκες ηλικίας 30 ως 65 ετών.

–              Τον ποσοτικό ανοσοχημικό έλεγχο των κοπράνων για παρουσία αιμοσφαιρίνης για όλα τα άτομα ηλικίας 50 ως 74 ετών ως αρχική μέθοδο ελέγχου για τον καρκίνο παχέος εντέρου και την παραπομπή όσων έχουν θετική δοκιμασία σε διενέργεια κολονοσκόπησης.

Αναγακία εφαρμογή του προσυμπτωματικού ελέγχου:

–              για τον καρκίνο του πνεύμονα με τη διενέργεια ετησίως χαμηλής δόσης αξονικής θώρακος για όλους τους καπνιστές ή όσους έχουν διακόψει το κάπνισμα για λιγότερο από 15 έτη και έχουν ηλικία 50 ως 80 ετών.

–              Για τον καρκίνο του προστάτη με τη χρήση της μέτρησης του PSA σε συνδυασμό με μαγνητική τομογραφία προστάτη

Διάγνωση και θεραπεία της νόσου:

Διάφορες μορφές ανοσοθεραπείας και κυρίως τα αντισώματα έναντι των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος αλλά και τα κύτταρα CAR-T έχουν αυξήσει σημαντικά την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις έχουν επιφέρει μακροχρόνια ύφεση ακόμη και μεταστατικών περιπτώσεων καρκίνου. Μάλιστα, η χρήση της ανοσοθεραπείας σε πρωιμότερα στάδια του καρκίνου για νεοπλάσματα όπως είναι ο πνεύμονας, ο μαστός, ο νεφρός, το μελάνωμα, το παχύ έντερο κ.α. φαίνεται ότι συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του κινδύνου υποτροπής της νόσου και της εμφάνισης μεταστάσεων. Νέες μάλιστα ανοσοθεραπευτικές προσεγγίσεις όπως τα εμβόλια έναντι του καρκίνου αναμένεται να αλλάξουν σημαντικά τα δεδομένα της νόσου στο άμεσο μέλλον.

Νεοπλάσματα

Για την πλειοψηφία των νεοπλασιών πλέον, η θεραπεία καθοδηγείται από την αναγνώριση συγκεκριμένων μοριακών αλλαγών στον καρκίνο. Για αρκετές από αυτές τις μοριακές αλλαγές υπάρχουν διαθέσιμες στοχευμένες θεραπείες όπως  είναι μικρομοριακοί αναστολείς και μονοκλωνικά αντισώματα που μπορούν εκλεκτικά να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα αυξάνοντας την επιβίωση των ασθενών.