Αστρονομικό το κόστος από το κάπνισμα-Μειώστε τη φορολόγηση στα νέα προϊόντα λένε οι ειδικοί

Η διαφοροποίηση στη φορολόγηση των προϊόντων καπνού με μείωση των φόρων στα λιγότερο επιβλαβή, νέα καπνικά προϊόντα αναδεικνύεται σε ένα σημαντικό εργαλείο πολιτικής για τις κυβερνήσεις, καθώς αναμένεται να έχει σημαντικά οφέλη όχι μόνο στην Υγεία, αλλά και στην Οικονομία.

Αυτό είναι το συμπέρασμα των ειδικών, που πήραν μέρος στο 5^ο διεθνές συνέδριο για τη Μείωση της Βλάβης από τον Καπνό, το οποίο πραγματοποιήθηκε 22-23 Σεπτεμβρίου στην Αθήνα με τη συμμετοχή Ελλήνων και ξένων επιστημόνων.

Το κόστος που προκαλεί το κάπνισμα και οι πολιτικές, που μπορούν υιοθετηθούν για την αντιμετώπισή του, συζητήθηκε στο στρογγυλό τραπέζι με θέμα: «Η αξία της Οικονομίας της Υγείας για την αξιολόγηση της μείωσης της βλάβης από τον καπνό».

Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο καθηγητής Andrzej Fal, πρόεδρος της Society of Public Health της Πολωνίας και ομιλητές:

• ο Emanuele Bracco, αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών του πανεπιστημίου της Βερόνα της Ιταλίας,
• ο οικονομολόγος Yikai Wang, από το πανεπιστήμιο του Έσσεξ της Βρετανίας και
• ο οικονομολόγος Arkadi Sharkov, σύμβουλος στο χώρο της υγείας στη Βουλγαρία.

Αστρονομικό το κόστος του καπνίσματος

Στον 20^ο αιώνα η κατανάλωση καπνού προκάλεσε πάνω από 100 εκατ. πρόωρους θανάτους και αν διατηρηθεί η σημερινή τάση, τότε τον 21^ο αιώνα θα ευθύνεται για 1 δις πρόωρους θανάτους.

Η κατανάλωση καπνού είναι ο δεύτερος στην τάξη παράγοντας κινδύνου για πρόωρο θάνατο παγκοσμίως, μετά την υψηλή αρτηριακή πίεση. Συνδέεται άμεσα με όλες τις σοβαρές μη μεταδιδόμενες ασθένειες, που σκοτώνουν περίπου 40 εκατ. ανθρώπους κάθε χρόνο: καρδιαγγειακά, καρκίνος, αναπνευστικές νόσοι κλπ.

Το κόστος των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων είναι δυσθεώρητο με αυτό του καρκίνου να αγγίζει 895,2 δις. δολάρια και των καρδιακών παθήσεων τα 753,2 δις. Για να έχουμε μία εικόνα της τάξης μεγέθους, τα τροχαία στοιχίζουν 204,4 δις. το AIDS 193,3 δις και η ελονοσία 24,8 δις.

Σύμφωνα με δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας:

• σε όλο τον κόσμο η απώλεια σε παραγωγικότητα λόγω του καπνίσματος ξεπερνά τα 13 εκατ. ημέρες εργασίας σε ετήσια βάση.
• Κάθε χρόνο, πεθαίνουν 2 εκατ. εργαζόμενοι από νόσους, που σχετίζονται με το κάπνισμα.
• Περίπου το 2% του ΑΕΠ χάνεται λόγω των ασθενειών, που σχετίζονται με το κάπνισμα

Το παρακείμενο διάγραμμα δείχνει ότι το κόστος από το κάπνισμα φθάνει το 2,4% του ΑΕΠ στην Ευρωπαϊκή Ένωση και γενικά το 2,2% στις χώρες με υψηλό εισόδημα. Το οδυνηρό είναι ότι ακόμη και σε χώρες με χαμηλό εισόδημα οι οικονομικές συνέπειες του καπνίσματος απορροφούν το 1,7% του ΑΕΠ!

Στις ΗΠΑ, το κόστος από το κάπνισμα έχει εκτιμηθεί σε 600 δις δολάρια (έτος 2018). Από αυτά:

• 240 δις. αφορούν κόστος του συστήματος υγείας
• 185 δις. την απώλεια παραγωγικότητας από ασθένειες, που σχετίζονται με το κάπνισμα
• 180 δις. από την απώλεια παραγωγικότητας από τους πρόωρους θανάτους, που προκαλούνται από το κάπνισμα
• 7 δις. από την απώλεια παραγωγικότητας από τους πρόωρους θανάτους, που προκαλούνται από το παθητικό κάπνισμα!

Σύγκρουση συμφερόντων για τους πολιτικούς

Ο καθηγητής Fal υπογράμμισε ότι όλα τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα ότι το έμμεσο κόστος από το κάπνισμα είναι πολύ μεγαλύτερο από το άμεσο κόστος. Συνεπώς, είναι σημαντικό να περάσουμε αυτό το μήνυμα στους πολιτικούς, ώστε να επενδύσουν σε μέτρα, πολιτικές και προϊόντα μείωσης του έμμεσου κόστους και να μην κοιτούν μόνο στα έσοδα του Κράτους από τη φορολογία.

Όμως, είπε πως από την πλευρά των οικονομικών υπάρχει μία σύγκρουση συμφερόντων για τους πολιτικούς. Έφερε το παράδειγμα της Πολωνίας στην οποία υπολογίζεται ότι το κόστος στην υγεία λόγω του καπνίσματος (δαπάνες υγείας και απώλεια παραγωγικότητας) υπολογίζεται σε περίπου 1,7 δις ευρώ, ενώ τα έσοδα από τη φορολογία στα προϊόντα καπνού ξεπερνά τα 4,9 δις!

Έτσι, συχνά οι πολιτικοί δεν λαμβάνουν μέτρα περιορισμού του καπνίσματος, θέλοντας να πετύχουν τους βραχυπρόθεσμους στόχους που αφορούν τα έσοδα του προϋπολογισμού της χώρας και όχι τα μακροπρόθεσμα οφέλη από τη μείωση του καπνίσματος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στις ΗΠΑ όπου έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση των θανάτων λόγω των αυστηρών μέτρων κατά του καπνίσματος, τα στοιχεία δείχνουν ότι η μείωση αυτή επιτεύχθηκε μετά από 20 χρόνια! Συνεπώς, χρειάζονται τουλάχιστον 2 δεκαετίες για να αποδειχθούν στην πράξη τα υγειονομικά οφέλη από την υιοθέτηση νέων προϊόντων καπνού, που υπόσχονται μείωση της βλάβης

Από την πλευρά του ο καθηγητής Emanuele Bracco σημείωσε ότι πράγματι υπάρχει μείζον πρόβλημα για τους πολιτικούς διεθνώς. Αν ληφθούν πολιτικές ώστε οι καπνιστές να στραφούν σε λιγότερα επιβλαβή προϊόντα, τότε θα υπάρξει κατακόρυφη πτώση των κρατικών εσόδων, ενώ τα οικονομικά οφέλη από τη μείωση της βλάβης θα γίνουν ορατά για τον κρατικό προϋπολογισμό μετά από τουλάχιστον μία δεκαετία.

Σημείωσε ωστόσο ότι υπάρχουν κυβερνήσεις, που αρχίζουν να αναγνωρίζουν τα οφέλη από νέα, καινοτόμα καπνικά προϊόντα και κάνουν παρεμβάσεις στη φορολογική τους πολιτική. Στην Ιταλία για παράδειγμα η φορολόγηση των νέων προϊόντων έχει αυξηθεί για να μην υπάρξει πρόβλημα στα κρατικά έσοδα, αλλά όχι στα επίπεδα των τσιγάρων.

Ο Ιταλός οικονομολόγος ανέφερε ότι η διαφοροποίηση της φορολόγησης ανάλογα με την επικινδυνότητα έχει εφαρμοστεί με επιτυχία και σε άλλες αγορές ή τομείς, όπως αυτή των οινοπνευματωδών ποτών, αλλά και της εκπομπής μονοξειδίου του άνθρακα.

Ο Yikai Wang σημείωσε ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να μειώσουν τη φορολόγηση στα νέα προϊόντα, που είναι λιγότερο βλαβερά στην υγεία και μπορούν να την αυξήσουν αντίστοιχα στα πιο επιβλαβή, ώστε να διατηρήσουν τα φορολογικά έσοδα σταθερά. Έτσι, εμπράκτως μπορούν να στρέψουν τη ζήτηση από τα πιο επιβλαβή στα λιγότερο επιβλαβή, χωρίς να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά.

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Arkadi Sharkov σημείωσε ότι η ζήτηση στην αγορά καπνού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό με την τιμολόγηση των προϊόντων. Έτσι, όταν αυξάνονται οι τιμές (π.χ. λόγω αύξησης των φόρων) οι καταναλωτές συνήθως στρέφονται σε φθηνότερα προϊόντα.

Συνεπώς, τόνισε ότι μία ορθολογική πολιτική μείωσης της βλάβης πρέπει να έχει ως στόχο τα νέα εναλλακτικά προϊόντα καπνού να είναι φθηνότερα από τα κοινά τσιγάρα. Διαφορετικά, οι καταναλωτές θα στραφούν σε φθηνότερα τσιγάρα, τα οποία μπορεί να είναι πιο επικίνδυνα για την υγεία.

Μάλιστα, ο καθηγητής Fal παρουσίασε ένα εντυπωσιακό διάγραμμα, με τις εκτιμήσεις για τα οικονομικά αποτελέσματα που θα είχαμε αν πετυχαίναμε μείωση της βλάβης από το κάπνισμα κατά 10%, 20% και 30%. Όπως ανέφερε, υποστηρίζουμε ότι τα νέα προϊόντα καπνού μπορούν να πετύχουν μείωση της βλάβης τουλάχιστον κατά 10% και αυτό θα έχει τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο.